Kazakistan’da patlak veren vahim olaylar üzerinde ciddiyetle düşünmeliyiz.
İkisi de Sovyet şemsiyesinin altından çıkan Kazakistan’da meydana gelen ve etrafa yayılmasından korkulan şiddetli toplumsal patlamalar her şeye karşın niye Doğu Avrupa’da görülmüyor?
Bizde bu kere tahminen de Putin faktöründen, Kazakistan olayları “Soros’un çocukları” falan üzere komplo teorileriyle izah edilmedi. Daha epeyce “otuz yıllık iktidar… otoriter rejim… aile idaresi… yolsuzluk… gelir dağılımı bozukluğu” üzere somut kavramlar kullanılıyor.
Ayrıyeten, “Türk dünyası” veyahut “İslam dünyası” ya da “ümmet coğrafyası, gönül coğrafyamız” üzere romantizmi yüksek ancak realitesi problemli kavramlar hakkında da düşünmeliyiz.
DUYGUSAL KAVRAMLAR
2011 Arap Baharı periyodunda iktidarın dış siyasette İslami söylemi ağırlaşmıştı. Suriye siyasetinde “Emevi mescidinde namaz kılmak”, Kahire konuşmasında “yüz yıllık esaret sona eriyor” kelamları o devrin simgeleridir.
Lakin Cumhuriyet tarihinde Araplarla aramız hiç bu kadar açılmamış, Doğu Akdeniz’de hiç bu kadar yalnız kalmamıştık. Nihayet, iktidar dış siyasette o lisanı bıraktı, iktisatta kullanıyor; “nass” üzere, “krizden çıkışın anahtarı İslam iktisadıdir” üzere…
Sovyetlerin dağılması da yaygın bir “Türk dünyası” heyecanı yaratmıştı. Kadir HasÜniversitesi’nde Prof. Mustafa Aydın’ın yaptığı “Eğilimler” araştırmasında, 2013 yılına gelindiğinde bile dış siyasette AB’a alternatif sorulduğunda toplumun yüzde 26’sı “Türk birliği” diyordu.
Azerbaycan’la “tek millet, iki devlet” olmamız hem gerçektir hem harika memnuniyet vericidir. Yeni Türkiye’nin harcında Azerbaycanlı aydınlar Hüseyinzade Ali, Akyiğitzade Musa, Ağaoğlu Ahmet üzere aydınların katkısı büyüktür. Üstelik Türkiye ve Azerbaycan bugün birbiriyle inanılmaz kıymetli stratejik bağa sahiptirler.
Öteki ‘Türk Cumhuriyetleri’ ile hem coğrafik uzaklık hem önemli lehçe farkları vardır. Türkiye’nin rolü ekonomik kudreti ve teknolojisi düzeyinde olacaktır.
İKTİSAT FAKTÖRÜ
Birinci Dünya savaşı “pan” ideolojilerle iç içeydi. Pancermenizm, Panslavizm, Pantürkizm… Ziya Gökalp o periyotta bile evvela “Türkiyeci” olmak gerektiğini yazıyordu. Kısa hayatının kalan senelerında büsbütün Türkiye’ye odaklanmıştı.
Ulusal Çaba, Türkiye’nin hudutlarını çizmiş bu topraklar dahilinde gelişme, yükselme mefkuresini getirmiştir. “Yurtta sulh, cihanda sulh”un manası budur.
Bugün de Türkiye için birinci dış siyaset prensibi “Türkiyecilik”tir. Türkiye hiç bir davanın neferi değildir.
Orta Asya cumhuriyetleri için de “gelişme” kavramı birinci derecede belirleyicidir. Merhum tarihçi Zeki Velidi Togan Sovyetler vaktinde yayınladığı “Türklüğün Mukadderatı” isimli yapıtında Orta Asya sıkıntılarının “ırklar ortası uğraşlarla değil, iktisadi gelişimin doğuracağı sonuçlarla” çözüleceğini yazmıştı. (1970, s. 201)
Bu gelişme farkı sebebiyledir ki, Doğu Avrupa ülkeleri ile Orta Asya cumhuriyetleri içinde bugünkü farklar bulunmaktadır.
ORTA ASYA VE TÜRKİYE
Kazakistan’da yahut Özbekistan’da, hele de daha sıkıntılı Türkmenistan’da Batılı manada demokrasi için hem sosyolojik hem kurumsal donanım yoktur. Alexandre Bennigsen, daha Sovyetler vaktinde Orta Asya’daki komünist rejimleri “feodalite” olarak nitelemişti.
Doğu Avrupa’da komünist rejimler devrildi, Orta Asya’da ise Moskova’dan atanmış komünist şefler başta olduğu biçimde ‘bağımsızlık’ ilan edildi…
Bu yüzden otoriter rejimler kısa müddette kabile idareleri üzere otokrasiye ve aile saltanatına dönüşüyor.
Ne olursa olsun toplumsal patlamalar hiç bir surette tasvip edilemez. Aklı başında idareler de buna niçiniyet vermezler. Orta Asya cumhuriyetlerinin maalesef toplumsal patlama ihtimali yüksektir, Kazakistan’da olduğu üzere fazlaca gaddarca bastırılmaktadır.
bir daha de bu cumhuriyetler aşikâr bir eğitim, kentleşme ve iktisat düzeyine ulaşmışlardır. ‘Feodal’ egolarını tahkim etmek yerine yeterli eğitim ve ehil üniversitelerle, kuvvetli kurumlarla ve hukukla ülkelerini donatarak geleceği inşaya kendini adamış siyasi sınıflara muhtaçlık var; Güney Kore bu biçimde gelişti ve demokrasiyi inşa etti.
Orta Asya toplumlarında hiç yaşanmamış olan Tanzimat, Meşrutiyet, Cumhuriyet ve epeyce partili hayat deneyimine sahip Türkiye, yüksek hukuk ve demokrasi standardına, rasyonel iktisat idaresine dönerek sağlayabileceği ekonomik dinamizmle bir esin kaynağı olmalıdır.
İsmail Gaspiralı’nın büyük davası “dilde, fikirde iş’de birlik” de vakit ortasında fakat bu biçimde gelişebilir.
İkisi de Sovyet şemsiyesinin altından çıkan Kazakistan’da meydana gelen ve etrafa yayılmasından korkulan şiddetli toplumsal patlamalar her şeye karşın niye Doğu Avrupa’da görülmüyor?
Bizde bu kere tahminen de Putin faktöründen, Kazakistan olayları “Soros’un çocukları” falan üzere komplo teorileriyle izah edilmedi. Daha epeyce “otuz yıllık iktidar… otoriter rejim… aile idaresi… yolsuzluk… gelir dağılımı bozukluğu” üzere somut kavramlar kullanılıyor.
Ayrıyeten, “Türk dünyası” veyahut “İslam dünyası” ya da “ümmet coğrafyası, gönül coğrafyamız” üzere romantizmi yüksek ancak realitesi problemli kavramlar hakkında da düşünmeliyiz.
DUYGUSAL KAVRAMLAR
2011 Arap Baharı periyodunda iktidarın dış siyasette İslami söylemi ağırlaşmıştı. Suriye siyasetinde “Emevi mescidinde namaz kılmak”, Kahire konuşmasında “yüz yıllık esaret sona eriyor” kelamları o devrin simgeleridir.
Lakin Cumhuriyet tarihinde Araplarla aramız hiç bu kadar açılmamış, Doğu Akdeniz’de hiç bu kadar yalnız kalmamıştık. Nihayet, iktidar dış siyasette o lisanı bıraktı, iktisatta kullanıyor; “nass” üzere, “krizden çıkışın anahtarı İslam iktisadıdir” üzere…
Sovyetlerin dağılması da yaygın bir “Türk dünyası” heyecanı yaratmıştı. Kadir HasÜniversitesi’nde Prof. Mustafa Aydın’ın yaptığı “Eğilimler” araştırmasında, 2013 yılına gelindiğinde bile dış siyasette AB’a alternatif sorulduğunda toplumun yüzde 26’sı “Türk birliği” diyordu.
Azerbaycan’la “tek millet, iki devlet” olmamız hem gerçektir hem harika memnuniyet vericidir. Yeni Türkiye’nin harcında Azerbaycanlı aydınlar Hüseyinzade Ali, Akyiğitzade Musa, Ağaoğlu Ahmet üzere aydınların katkısı büyüktür. Üstelik Türkiye ve Azerbaycan bugün birbiriyle inanılmaz kıymetli stratejik bağa sahiptirler.
Öteki ‘Türk Cumhuriyetleri’ ile hem coğrafik uzaklık hem önemli lehçe farkları vardır. Türkiye’nin rolü ekonomik kudreti ve teknolojisi düzeyinde olacaktır.
İKTİSAT FAKTÖRÜ
Birinci Dünya savaşı “pan” ideolojilerle iç içeydi. Pancermenizm, Panslavizm, Pantürkizm… Ziya Gökalp o periyotta bile evvela “Türkiyeci” olmak gerektiğini yazıyordu. Kısa hayatının kalan senelerında büsbütün Türkiye’ye odaklanmıştı.
Ulusal Çaba, Türkiye’nin hudutlarını çizmiş bu topraklar dahilinde gelişme, yükselme mefkuresini getirmiştir. “Yurtta sulh, cihanda sulh”un manası budur.
Bugün de Türkiye için birinci dış siyaset prensibi “Türkiyecilik”tir. Türkiye hiç bir davanın neferi değildir.
Orta Asya cumhuriyetleri için de “gelişme” kavramı birinci derecede belirleyicidir. Merhum tarihçi Zeki Velidi Togan Sovyetler vaktinde yayınladığı “Türklüğün Mukadderatı” isimli yapıtında Orta Asya sıkıntılarının “ırklar ortası uğraşlarla değil, iktisadi gelişimin doğuracağı sonuçlarla” çözüleceğini yazmıştı. (1970, s. 201)
Bu gelişme farkı sebebiyledir ki, Doğu Avrupa ülkeleri ile Orta Asya cumhuriyetleri içinde bugünkü farklar bulunmaktadır.
ORTA ASYA VE TÜRKİYE
Kazakistan’da yahut Özbekistan’da, hele de daha sıkıntılı Türkmenistan’da Batılı manada demokrasi için hem sosyolojik hem kurumsal donanım yoktur. Alexandre Bennigsen, daha Sovyetler vaktinde Orta Asya’daki komünist rejimleri “feodalite” olarak nitelemişti.
Doğu Avrupa’da komünist rejimler devrildi, Orta Asya’da ise Moskova’dan atanmış komünist şefler başta olduğu biçimde ‘bağımsızlık’ ilan edildi…
Bu yüzden otoriter rejimler kısa müddette kabile idareleri üzere otokrasiye ve aile saltanatına dönüşüyor.
Ne olursa olsun toplumsal patlamalar hiç bir surette tasvip edilemez. Aklı başında idareler de buna niçiniyet vermezler. Orta Asya cumhuriyetlerinin maalesef toplumsal patlama ihtimali yüksektir, Kazakistan’da olduğu üzere fazlaca gaddarca bastırılmaktadır.
bir daha de bu cumhuriyetler aşikâr bir eğitim, kentleşme ve iktisat düzeyine ulaşmışlardır. ‘Feodal’ egolarını tahkim etmek yerine yeterli eğitim ve ehil üniversitelerle, kuvvetli kurumlarla ve hukukla ülkelerini donatarak geleceği inşaya kendini adamış siyasi sınıflara muhtaçlık var; Güney Kore bu biçimde gelişti ve demokrasiyi inşa etti.
Orta Asya toplumlarında hiç yaşanmamış olan Tanzimat, Meşrutiyet, Cumhuriyet ve epeyce partili hayat deneyimine sahip Türkiye, yüksek hukuk ve demokrasi standardına, rasyonel iktisat idaresine dönerek sağlayabileceği ekonomik dinamizmle bir esin kaynağı olmalıdır.
İsmail Gaspiralı’nın büyük davası “dilde, fikirde iş’de birlik” de vakit ortasında fakat bu biçimde gelişebilir.