Türkiye’nin 2018 yılında geçtiği Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, iktidarla muhalefeti TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde bakanlıkların bütçe görüşmelerinde bir defa daha karşı karşıya getirdi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, bakanlığın 2022 yılı bütçe teklifini sunduğu kurulda muhalefetin Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Dışişleri Bakanlığı’nın bütünüyle “sekretarya”ya döndüğüne ait çıkışlarının gayesi oldu.
KABOĞLU: BAKANLIK FONKSİYONSUZ KALDI
Komitede CHP ismine konuşan Ankara milletvekili Bülent Kuşoğlu, Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı’nın farklı, bakanlıkların farklı siyasetleri olduğundan yakınırken bu sistem yüzünden Dışişleri’nin faal ve etkin siyaset üretemediğini, dış politik krizlerin tahlilinde süratli yol alamadığını öne sürdü. Kuşoğlu’nun bu eleştirisini CHP’li İbrahim Kaboğlu genişletirken Dışişleri Bakanlığı’nın bütçe görüşmelerinde Cumhurbaşkanlığı bünyesinde kurulan Güvenlik ve Dış Siyasetler Konseyi liderinin bulunmadığına dikkat çekti.
Kaboğlu, “Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Siyasetler Heyeti liderinin bütçe görüşmelerinde olmaması parlamenter sisteme dönüşün de bir göstergesidir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde devlet başkanlığının siyaset üretim ve uygulama merkezi olduğunu biliyoruz. Bakanlıklar fonksiyonsuz kaldı” diye konuştu.
EROZAN: CUMHURBAŞKANININ SİZE GEREKSİNİMİ YOK
Dışişleri Bakanlığı’nın sekretaryaya dönüştüğüne ait en sert tenkit Uygun Partili emekli büyükelçi Ahmet Kamil Erozan’dan geldi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun mecliste kendisine yöneltilen yazılı ya da kelamlı soru önergelerine karşılık vermediği, meclisi “yok saydığı” iletisi veren Erozan, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’na “Ucube bir sistem olan cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde otoriter bir idare vardır. Bu idarede bakanlıklar icra sekreteri pozisyonuna düşmüştür. Sayın cumhurbaşkanının size muhtaçlığı yoktur” diye seslendi.
Türk dış siyasetinde akıl ve mantığın devre dışı kaldığını savunan Erozan’ın diplomatlara “Hükümetin değil devletin memurlarısınız” diye seslenmesi ise kuruldaki AK Partilililerin yansısına yol açtı.
Erozan diplomatlara seslenirken “Dışişleri Bakanlığı’nın klâsik karar alma sistemlerinin devre dışına çıktığı bir devirde çekinmeyin, dik durun. Size bir talimat verildiğinde memur olarak yapacaksınız lakin o talimatla ilgili belgeye notunuzu da koyacaksınız” diye çıkıştı. Erozan’ın bu çıkışlarına AK Parti sıralarından “Siz o denli mi yapıyordunuz” reaksiyonları yükseldi.
HDP İLE AK PARTİ VE MHP’LİLER ORTASINDA ‘İŞGALCİ GÜÇ’ HENGAMESİ
Kurulda HDP’den gelen Türkiye’nin Suriye’de “işgalci güç” olduğuna ait tenkit ise büyük arbedeye dönüştü. HDP’li Gülistan Koçyiğit, Türkiye’nin Kürt düşmanı siyasetler üretmekten vazgeçmediğini anlatırken “Afganistan’da terör estiren, bayanları hayattan koparan Taliban’ı legal goren Türkiye, ne yazık ki Suriye’nin kuzeyinde IŞİD’e karşı savaşmış Kürtlere terörist muamelesi yapıyor. Kürtlerin oradaki statüsü ulusal güvenlik sorunu sayılıyor. Rusya ile Amerika içinde pinpon topuna dönüşen Türkiye, S-400’ler karşılığında Afrin’i işgal ediyor” diye konuştu.
Koçyiğit’in Türkiye’yi Suriye’de “işgalci güç” olarak tanımlamasına AK Parti ve MHP sıralarından “Ne söylemiş olduğinizin farkında değilsiniz. Mecliste bu biçimde konuşamazsınız” reaksiyonu yükselirken, komitenin AK Partili lideri Cevdet Yılmaz’dan Koçyiğit’e “Türkiye’nin bir öbür ülkenin toprağında gözü yoktur. Türkiye’de işgalci güç değildir” çıkışı geldi.
MHP Kayseri Milletvekili Baki Ersoy’un ise sandalyesinden kalkıp Koçyiğit’e “Haddini bil, burası Türkiye Cumhuriyeti devleti” diye bağırması ve Koçyiğit’in üzerine hakikat yürümesi tansiyonu tırmandırdı. Koçyiğit de ayağa kalkıp “Bir ülkenin daveti olmadan orada askeri güç bulunduruyorsanız işgalci güç olursunuz” diye çıkışırken, HDP’li Garo Paylan komite liderini taraflı davranmakla suçladı. Kurul Lideri Yılmaz’ın ise “Bu hususta tarafım. Türkiye’ye işgalci güç diyemezsiniz” kelamları tartışmayı büyütürken, Yılmaz tartışmaların gereksiz olduğunu ve meclis iç tüzüğü gereği bu çeşit konularda açıklama yapabileceğini savundu.
“Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu”
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun bakanlık bütçesini sunarken yaptığı konuşmada dış siyasetteki gelişmeleri özetlerken “Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu” sözünü kullanımı da dikkatlerden kaçmadı. Çavuşoğlu, ABD ile sorun olan S-400 ve F-35’ler konusunda ilerleme sağlamak için Biden idaresi ile yeni bir çalışma sistemi geliştirdiklerini söylemiş oldu.
Çavuşoğlu, “S-400’ler ve F-35’ler başta olmak üzere bağlantıları problemli alanları görüşmek için bir çalışma kümesi kuracağız. Bu kere teklif (Joe) Biden tarafınca geldi. Ele alınacak hususları çalışıyoruz” dedi. Çavuşoğlu, Türkiye’ye tutuklu iş adamı Osman Kavala’nın özgür bırakılması için davet yapan 10 büyükelçiyle yaşanan “istenmeyen adam” krizinin nasıl çözüldüğünü anlatırken “Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu yardımıyla büyükelçiler yanlışlarını düzeltmek için bir açıklama yaptılar. Bu çeşit hadsiz çıkışlara müsamaha göstermeyeceğimizi bir kere daha herkes gördü” tabirlerini kullandı.
Çavuşoğlu, hükümetin Taliban’la irtibatına dönük tenkitlere “Taliban’la evreli angajman ve insani bahislere dayanak siyaseti çerçevesinde bağlantı kurduk. Taliban’ı tanıma konusunda telâşlı değiliz” dedi.
KABOĞLU: BAKANLIK FONKSİYONSUZ KALDI
Komitede CHP ismine konuşan Ankara milletvekili Bülent Kuşoğlu, Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı’nın farklı, bakanlıkların farklı siyasetleri olduğundan yakınırken bu sistem yüzünden Dışişleri’nin faal ve etkin siyaset üretemediğini, dış politik krizlerin tahlilinde süratli yol alamadığını öne sürdü. Kuşoğlu’nun bu eleştirisini CHP’li İbrahim Kaboğlu genişletirken Dışişleri Bakanlığı’nın bütçe görüşmelerinde Cumhurbaşkanlığı bünyesinde kurulan Güvenlik ve Dış Siyasetler Konseyi liderinin bulunmadığına dikkat çekti.
Kaboğlu, “Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Siyasetler Heyeti liderinin bütçe görüşmelerinde olmaması parlamenter sisteme dönüşün de bir göstergesidir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde devlet başkanlığının siyaset üretim ve uygulama merkezi olduğunu biliyoruz. Bakanlıklar fonksiyonsuz kaldı” diye konuştu.
EROZAN: CUMHURBAŞKANININ SİZE GEREKSİNİMİ YOK
Dışişleri Bakanlığı’nın sekretaryaya dönüştüğüne ait en sert tenkit Uygun Partili emekli büyükelçi Ahmet Kamil Erozan’dan geldi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun mecliste kendisine yöneltilen yazılı ya da kelamlı soru önergelerine karşılık vermediği, meclisi “yok saydığı” iletisi veren Erozan, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’na “Ucube bir sistem olan cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde otoriter bir idare vardır. Bu idarede bakanlıklar icra sekreteri pozisyonuna düşmüştür. Sayın cumhurbaşkanının size muhtaçlığı yoktur” diye seslendi.
Türk dış siyasetinde akıl ve mantığın devre dışı kaldığını savunan Erozan’ın diplomatlara “Hükümetin değil devletin memurlarısınız” diye seslenmesi ise kuruldaki AK Partilililerin yansısına yol açtı.
Erozan diplomatlara seslenirken “Dışişleri Bakanlığı’nın klâsik karar alma sistemlerinin devre dışına çıktığı bir devirde çekinmeyin, dik durun. Size bir talimat verildiğinde memur olarak yapacaksınız lakin o talimatla ilgili belgeye notunuzu da koyacaksınız” diye çıkıştı. Erozan’ın bu çıkışlarına AK Parti sıralarından “Siz o denli mi yapıyordunuz” reaksiyonları yükseldi.
HDP İLE AK PARTİ VE MHP’LİLER ORTASINDA ‘İŞGALCİ GÜÇ’ HENGAMESİ
Kurulda HDP’den gelen Türkiye’nin Suriye’de “işgalci güç” olduğuna ait tenkit ise büyük arbedeye dönüştü. HDP’li Gülistan Koçyiğit, Türkiye’nin Kürt düşmanı siyasetler üretmekten vazgeçmediğini anlatırken “Afganistan’da terör estiren, bayanları hayattan koparan Taliban’ı legal goren Türkiye, ne yazık ki Suriye’nin kuzeyinde IŞİD’e karşı savaşmış Kürtlere terörist muamelesi yapıyor. Kürtlerin oradaki statüsü ulusal güvenlik sorunu sayılıyor. Rusya ile Amerika içinde pinpon topuna dönüşen Türkiye, S-400’ler karşılığında Afrin’i işgal ediyor” diye konuştu.
Koçyiğit’in Türkiye’yi Suriye’de “işgalci güç” olarak tanımlamasına AK Parti ve MHP sıralarından “Ne söylemiş olduğinizin farkında değilsiniz. Mecliste bu biçimde konuşamazsınız” reaksiyonu yükselirken, komitenin AK Partili lideri Cevdet Yılmaz’dan Koçyiğit’e “Türkiye’nin bir öbür ülkenin toprağında gözü yoktur. Türkiye’de işgalci güç değildir” çıkışı geldi.
MHP Kayseri Milletvekili Baki Ersoy’un ise sandalyesinden kalkıp Koçyiğit’e “Haddini bil, burası Türkiye Cumhuriyeti devleti” diye bağırması ve Koçyiğit’in üzerine hakikat yürümesi tansiyonu tırmandırdı. Koçyiğit de ayağa kalkıp “Bir ülkenin daveti olmadan orada askeri güç bulunduruyorsanız işgalci güç olursunuz” diye çıkışırken, HDP’li Garo Paylan komite liderini taraflı davranmakla suçladı. Kurul Lideri Yılmaz’ın ise “Bu hususta tarafım. Türkiye’ye işgalci güç diyemezsiniz” kelamları tartışmayı büyütürken, Yılmaz tartışmaların gereksiz olduğunu ve meclis iç tüzüğü gereği bu çeşit konularda açıklama yapabileceğini savundu.
“Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu”
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun bakanlık bütçesini sunarken yaptığı konuşmada dış siyasetteki gelişmeleri özetlerken “Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu” sözünü kullanımı da dikkatlerden kaçmadı. Çavuşoğlu, ABD ile sorun olan S-400 ve F-35’ler konusunda ilerleme sağlamak için Biden idaresi ile yeni bir çalışma sistemi geliştirdiklerini söylemiş oldu.
Çavuşoğlu, “S-400’ler ve F-35’ler başta olmak üzere bağlantıları problemli alanları görüşmek için bir çalışma kümesi kuracağız. Bu kere teklif (Joe) Biden tarafınca geldi. Ele alınacak hususları çalışıyoruz” dedi. Çavuşoğlu, Türkiye’ye tutuklu iş adamı Osman Kavala’nın özgür bırakılması için davet yapan 10 büyükelçiyle yaşanan “istenmeyen adam” krizinin nasıl çözüldüğünü anlatırken “Cumhurbaşkanımızın kararlı duruşu yardımıyla büyükelçiler yanlışlarını düzeltmek için bir açıklama yaptılar. Bu çeşit hadsiz çıkışlara müsamaha göstermeyeceğimizi bir kere daha herkes gördü” tabirlerini kullandı.
Çavuşoğlu, hükümetin Taliban’la irtibatına dönük tenkitlere “Taliban’la evreli angajman ve insani bahislere dayanak siyaseti çerçevesinde bağlantı kurduk. Taliban’ı tanıma konusunda telâşlı değiliz” dedi.