EDA NARİN | KARAR
Türkiye’nin uzun vakittir gündeminde olan ve tansiyonlara niye olan füze savunma sistemi konusu her geçen gün bir daha ısınıyor. 1990’lardan beri devam eden ve ABD-Rusya sınırında Türkiye için krizlere sebep olan füze savunma sistemi teşebbüsleri 2021’e gelindiğinde ise hala yeniliğini koruyor.
TÜRKİYE’YE FÜZE SAVUNMA TAKVİYESİNE AFRİN PÜRÜZÜ
Türkiye, komşuları Suriye, Irak ve İran’dan kaynaklanabilecek tehlikelere karşı 2000’lerde başladığı teşebbüslerinde pek de sonuç elde edemedi. Suriye’de iç savaşın patlak vermesiyle 2011’de füze savunma sistemini yeniden gündemine alan Türkiye, birinci vakit içinderda NATO’nun kapısını çaldı. Türkiye’nin bu talebi farklı 5 ülke tarafınca karşılandı. Ama 2018 yılına gelindiğinde Türkiye’nin Afrin’deki operasyonları daha sonrası füze savunma sistemi sağlayan ülkeler geri çekildi.
ABD YAPTIRIM LİSTESİNDEKİ ÇİNLİ FİRMAYA RET
NATO’dan füze savunma sistemi talep ettiği devirlerde Türkiye bir yandan da kendi sitemlerini üretme fikri üzerinde çalışıyordu. Türkiye’nin bu adımının karşılık bulabilmesi için ise izlediği yol ihaleye gitmekti. İhale kurallarını ortak üretim ve teknoloji transferi olarak belirleyen Türkiye’nin açtığı ihaleyi 2013’ün sonunda Çinli bir firma kazandı. Çinli firmanın ABD’nin yaptırım listesinde olması niçiniyle 2015’te Türkiye ihaleyi iptal ettiğini duyurdu.
TÜRKİYE İLE RUSYA’DAN SURİYE KONUSUNDA İŞ BİRLİĞİ KARARI
İhale için görüşmelerin sürdüğü sıralarda Suriye’de Rusya ile daima karşı karşıya gelen Türkiye, 24 Kasım 2015’te bir Rus savaş uçağını düşürdü. Münasebet olarak Rus uçağının Türk hava alanını birden epey defa ihlal etmesi gösterildi. 2016’ya kadar Türkiye ile Rusya içinde erimeyen buzlar, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir ortaya gelmesi daha sonrası erimeye başladı. Bu toplantıdan çıkan sonuç iki ülkenin Suriye konusunda iş birliği yapması istikametindeydi.
S-400 MUAHEDESİ İMZALANDI: TÜRKİYE’NİN KOŞULLARINI KARŞILAMIYOR
Putin-Erdoğan içindeki toplantıdan bir yıl kadar daha sonra Ankara’da Rusya ile biri opsiyonlu iki adet S-400 sisteminin satın alınması konusunda bir kontrat imzalandı lakin mukavelenin detayları “ülke güvenliği” münasebet gösterilerek bâtın tutuldu. Mevzuya ait açıklama yapan devrin Ulusal Savunma Bakanı Nurettin Canikli, “İki sistem, 4 adet batarya. Muahedenin hepsi sağlandı” dedi. Ulusal Savunma Bakanlığı 12 Temmuz 2019’da, birinci modüllerin Türkiye’ye ulaştığını deklare etti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da dahil olmak üzere Türk yetkililer çoğunlukla Patriot füzelerinin kaidelerini karşılamadığını; bu sebeple S-400’lerin tercih edildiğini açıklasa da; Rusya ile imzalanan muahedede da teknoloji transferi ve ortak üretim koşulları kesin olarak sağlanmıyor.
ABD, TÜRKİYE’NİN RUSYA’DAN S-400 ALIMINA KARŞI ÇIKIYOR
Rusya ile S-400 için 2,5 milyar dolarlık bir kontrat imzalayan Türkiye’nin bu defa ise gündemi Ankara-Washington içinde meydana gelen probleme kaydı. ABD, Türkiye ile Rusya içinde S-400 muahedesine Moskova’nın S-400’ler üzerinden NATO sistemleriyle, bilhassa de Türkiye’ye satışının iptali ettiği ABD’nin F-35 tipi savaş uçaklarıyla ilgili casusluk faaliyetlerinde bulunma ihtimali niçiniyle ve NATO ile bağlantıları daima gergin olan Rusya ile mutabakat yaptığı için Türkiye’nin S-400 alımına karşı çıkıyor.
ABD’DEN TÜRKİYE’YE CAATSA YAPTIRIMLARI
Türkiye’nin bu adımı niçiniyle ABD, Nisan 2021’de CAATSA (Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası) yaptırımları kapsamında Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), SSB Lideri İsmail Demir ile üç kurum yetkilisine yaptırım uygulanması sonucu aldı. Bu şahıslar de Savunma Sanayii Başkanlığı Lider Yardımcısı Faruk Yiğit, Savunma Sanayii Başkanlığı Hava Savunma ve Uzay Daire Başkanlığı Küme Müdürü Mustafa Alper Deniz ve Hava Savunma ve Uzay Daire Lideri Serhat Gençoğlu. Kelam konusu yaptırım, Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığına (SSB) yapılacak tüm Amerikan ihracatının yasaklanmasını, SSB Lideri İsmail Demir ile üç çalışanın hesaplarının dondurulması ve vize sınırlaması getirilmesini öngörüyor.
ABD İLE TÜRKİYE, AFGANİSTAN’DA YAKINLAŞTI
Tarihler 23 Ağustos 2021’e geldiğinde ise Rusya ve Türkiye’nin yakında hava savunma sistemi S-400’lerin ikinci parti sevkiyatına ait yeni bir muahede imzalayacağı Rus kaynaklar tarafınca belirtildi.
Bu açıklamadan hemilk evvel Türkiye-ABD içindeki bağ olumlu istikamette seyretmeye başlamıştı. Türkiye ile ABD, Afganistan’daki Kabil Havalimanı konusunda iş birliği yapma sonucu almıştı ancak Taliban’ın 15 Ağustos’ta Kabil’e girmesiyle biroldukça ülke vatandaşlarını tahliye etmeye başladı. Bu tahliye operasyonlarına dayanak veren Türkiye, daha sonrasında havalimanı işletmesini almayı istiyordu ancak plan gerekli kuralların sağlanamaması niçiniyle askıya alındı.
ERDOĞAN ‘BİR SET DAHA ALMAYA NİYETLİ’
Öte yandan, Erdoğan, Putin ile Soçi’deki son görüşmesinin akabinde CBS kanalında “Face the Nation” isimli programında sunucu Margaret Brennan’ın “Hala bir set daha S-400 almaya niyetlisiniz üzere görünüyor?” sorusuna “Bundan daha sonraki devirde de kimse bizim, savunma sistemleri noktasında hangi ülkeden, ne kadar, ne alacağımıza müdahale edemez. Bunun sonucunı verecek olan biziz” karşılığını verdi. Brennan’ın “Evet der gibisiniz” kelamları üzerine Erdoğan da “Ne demek. Alışılmış ki evet” dedi.
ABD’DEN TÜRKİYE’YE S-400 UYARISI
Erdoğan’ın bu açıklamaları daha sonrası Reuters, ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcünün yorumuna yer verdi. Buna bakılırsa sözcü, Erdoğan’ın konuşmasına ait olarak “” karşılığını verdi.
Mevzuya ait bir açıklama da ABD’nin yeni Ankara Büyükelçi adayı Jeff Flake’den geldi. Flake, “ABD-Türkiye ilgilerindeki zorluklara karşın Türkiye, NATO’ya bağlı ve daima değişim ortasında olan bir bölge için hem köprü birebir vakitte tampon bakılırsavi nazarann vazgeçilmez bir müttefiktir” dedi.
KALIN: PATRİOT VERMEDİLER, S-400 ALMAK ZORUNDA KALDIK
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, ABD’nin Türkiye’ye Patriot vermediği için S-400 aldıklarını söyleyerek, “Cumhurbaşkanımızın blöf yaptığını zannettiler. S-400 konusu ciddiye binince, ‘eyvah’ demeye başladılar. Sonuçta s-400’ü almak zorunda kaldık, aldık” değerlendirmesini yaptı.
ERDOĞAN: ABD’NİN YAPTIRIMLARINA DEĞDİ
Son olarak bugün ise, Rusya’dan alınan “S-400 füzelerine sahip olmanın ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yaptırımlara değdiğini” söylemiş oldu. Erdoğan, “Bence buna kıymet zira savunmamızı istediğimiz vakit güçlendirebiliriz” tabirlerini kullandı.
niye ÇİN DEĞİL RUSYA TERCİH EDİLDİ?
1990’lardan başlayarak günümüze kadar gelen ve devam eden S-400 krizinin tekrar alevlendiği bugünlerde Türkiye’nin bilhassa altını çizdiği “ortak üretim ve teknoloji transferi” kaidesi tartışılır durumda. 2013’te Çinli bir firmanın kazandığı ihale ABD’nin yaptırım listesinde olduğu nedeni öne sürülerek iptal edilmişti ancak Türkiye, bu sefer de Rusya ile mutabakat yaptığı için ABD’nin yaptırımlarının gayesinde. Ayrıyeten Türkiye’nin “ortak üretim ve teknoloji transferi” kurallarını Rusya’nın sağlayıp sağlamadığı da bilinmiyor. Tüm bu gelişmelerden daha sonra ise akıllarda Türkiye’nin niye “ortak üretim ve teknoloji transferi” kurallarını sağlayan ve daha ucuz olan Çin’den değil de Rusya’dan S-400 aldığı sorusu kaldı.
Türkiye’nin uzun vakittir gündeminde olan ve tansiyonlara niye olan füze savunma sistemi konusu her geçen gün bir daha ısınıyor. 1990’lardan beri devam eden ve ABD-Rusya sınırında Türkiye için krizlere sebep olan füze savunma sistemi teşebbüsleri 2021’e gelindiğinde ise hala yeniliğini koruyor.
TÜRKİYE’YE FÜZE SAVUNMA TAKVİYESİNE AFRİN PÜRÜZÜ
Türkiye, komşuları Suriye, Irak ve İran’dan kaynaklanabilecek tehlikelere karşı 2000’lerde başladığı teşebbüslerinde pek de sonuç elde edemedi. Suriye’de iç savaşın patlak vermesiyle 2011’de füze savunma sistemini yeniden gündemine alan Türkiye, birinci vakit içinderda NATO’nun kapısını çaldı. Türkiye’nin bu talebi farklı 5 ülke tarafınca karşılandı. Ama 2018 yılına gelindiğinde Türkiye’nin Afrin’deki operasyonları daha sonrası füze savunma sistemi sağlayan ülkeler geri çekildi.
ABD YAPTIRIM LİSTESİNDEKİ ÇİNLİ FİRMAYA RET
NATO’dan füze savunma sistemi talep ettiği devirlerde Türkiye bir yandan da kendi sitemlerini üretme fikri üzerinde çalışıyordu. Türkiye’nin bu adımının karşılık bulabilmesi için ise izlediği yol ihaleye gitmekti. İhale kurallarını ortak üretim ve teknoloji transferi olarak belirleyen Türkiye’nin açtığı ihaleyi 2013’ün sonunda Çinli bir firma kazandı. Çinli firmanın ABD’nin yaptırım listesinde olması niçiniyle 2015’te Türkiye ihaleyi iptal ettiğini duyurdu.
TÜRKİYE İLE RUSYA’DAN SURİYE KONUSUNDA İŞ BİRLİĞİ KARARI
İhale için görüşmelerin sürdüğü sıralarda Suriye’de Rusya ile daima karşı karşıya gelen Türkiye, 24 Kasım 2015’te bir Rus savaş uçağını düşürdü. Münasebet olarak Rus uçağının Türk hava alanını birden epey defa ihlal etmesi gösterildi. 2016’ya kadar Türkiye ile Rusya içinde erimeyen buzlar, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir ortaya gelmesi daha sonrası erimeye başladı. Bu toplantıdan çıkan sonuç iki ülkenin Suriye konusunda iş birliği yapması istikametindeydi.
S-400 MUAHEDESİ İMZALANDI: TÜRKİYE’NİN KOŞULLARINI KARŞILAMIYOR
Putin-Erdoğan içindeki toplantıdan bir yıl kadar daha sonra Ankara’da Rusya ile biri opsiyonlu iki adet S-400 sisteminin satın alınması konusunda bir kontrat imzalandı lakin mukavelenin detayları “ülke güvenliği” münasebet gösterilerek bâtın tutuldu. Mevzuya ait açıklama yapan devrin Ulusal Savunma Bakanı Nurettin Canikli, “İki sistem, 4 adet batarya. Muahedenin hepsi sağlandı” dedi. Ulusal Savunma Bakanlığı 12 Temmuz 2019’da, birinci modüllerin Türkiye’ye ulaştığını deklare etti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da dahil olmak üzere Türk yetkililer çoğunlukla Patriot füzelerinin kaidelerini karşılamadığını; bu sebeple S-400’lerin tercih edildiğini açıklasa da; Rusya ile imzalanan muahedede da teknoloji transferi ve ortak üretim koşulları kesin olarak sağlanmıyor.
ABD, TÜRKİYE’NİN RUSYA’DAN S-400 ALIMINA KARŞI ÇIKIYOR
Rusya ile S-400 için 2,5 milyar dolarlık bir kontrat imzalayan Türkiye’nin bu defa ise gündemi Ankara-Washington içinde meydana gelen probleme kaydı. ABD, Türkiye ile Rusya içinde S-400 muahedesine Moskova’nın S-400’ler üzerinden NATO sistemleriyle, bilhassa de Türkiye’ye satışının iptali ettiği ABD’nin F-35 tipi savaş uçaklarıyla ilgili casusluk faaliyetlerinde bulunma ihtimali niçiniyle ve NATO ile bağlantıları daima gergin olan Rusya ile mutabakat yaptığı için Türkiye’nin S-400 alımına karşı çıkıyor.
ABD’DEN TÜRKİYE’YE CAATSA YAPTIRIMLARI
Türkiye’nin bu adımı niçiniyle ABD, Nisan 2021’de CAATSA (Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası) yaptırımları kapsamında Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), SSB Lideri İsmail Demir ile üç kurum yetkilisine yaptırım uygulanması sonucu aldı. Bu şahıslar de Savunma Sanayii Başkanlığı Lider Yardımcısı Faruk Yiğit, Savunma Sanayii Başkanlığı Hava Savunma ve Uzay Daire Başkanlığı Küme Müdürü Mustafa Alper Deniz ve Hava Savunma ve Uzay Daire Lideri Serhat Gençoğlu. Kelam konusu yaptırım, Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığına (SSB) yapılacak tüm Amerikan ihracatının yasaklanmasını, SSB Lideri İsmail Demir ile üç çalışanın hesaplarının dondurulması ve vize sınırlaması getirilmesini öngörüyor.
ABD İLE TÜRKİYE, AFGANİSTAN’DA YAKINLAŞTI
Tarihler 23 Ağustos 2021’e geldiğinde ise Rusya ve Türkiye’nin yakında hava savunma sistemi S-400’lerin ikinci parti sevkiyatına ait yeni bir muahede imzalayacağı Rus kaynaklar tarafınca belirtildi.
Bu açıklamadan hemilk evvel Türkiye-ABD içindeki bağ olumlu istikamette seyretmeye başlamıştı. Türkiye ile ABD, Afganistan’daki Kabil Havalimanı konusunda iş birliği yapma sonucu almıştı ancak Taliban’ın 15 Ağustos’ta Kabil’e girmesiyle biroldukça ülke vatandaşlarını tahliye etmeye başladı. Bu tahliye operasyonlarına dayanak veren Türkiye, daha sonrasında havalimanı işletmesini almayı istiyordu ancak plan gerekli kuralların sağlanamaması niçiniyle askıya alındı.
ERDOĞAN ‘BİR SET DAHA ALMAYA NİYETLİ’
Öte yandan, Erdoğan, Putin ile Soçi’deki son görüşmesinin akabinde CBS kanalında “Face the Nation” isimli programında sunucu Margaret Brennan’ın “Hala bir set daha S-400 almaya niyetlisiniz üzere görünüyor?” sorusuna “Bundan daha sonraki devirde de kimse bizim, savunma sistemleri noktasında hangi ülkeden, ne kadar, ne alacağımıza müdahale edemez. Bunun sonucunı verecek olan biziz” karşılığını verdi. Brennan’ın “Evet der gibisiniz” kelamları üzerine Erdoğan da “Ne demek. Alışılmış ki evet” dedi.
ABD’DEN TÜRKİYE’YE S-400 UYARISI
Erdoğan’ın bu açıklamaları daha sonrası Reuters, ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcünün yorumuna yer verdi. Buna bakılırsa sözcü, Erdoğan’ın konuşmasına ait olarak “” karşılığını verdi.
Mevzuya ait bir açıklama da ABD’nin yeni Ankara Büyükelçi adayı Jeff Flake’den geldi. Flake, “ABD-Türkiye ilgilerindeki zorluklara karşın Türkiye, NATO’ya bağlı ve daima değişim ortasında olan bir bölge için hem köprü birebir vakitte tampon bakılırsavi nazarann vazgeçilmez bir müttefiktir” dedi.
KALIN: PATRİOT VERMEDİLER, S-400 ALMAK ZORUNDA KALDIK
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, ABD’nin Türkiye’ye Patriot vermediği için S-400 aldıklarını söyleyerek, “Cumhurbaşkanımızın blöf yaptığını zannettiler. S-400 konusu ciddiye binince, ‘eyvah’ demeye başladılar. Sonuçta s-400’ü almak zorunda kaldık, aldık” değerlendirmesini yaptı.
ERDOĞAN: ABD’NİN YAPTIRIMLARINA DEĞDİ
Son olarak bugün ise, Rusya’dan alınan “S-400 füzelerine sahip olmanın ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yaptırımlara değdiğini” söylemiş oldu. Erdoğan, “Bence buna kıymet zira savunmamızı istediğimiz vakit güçlendirebiliriz” tabirlerini kullandı.
niye ÇİN DEĞİL RUSYA TERCİH EDİLDİ?
1990’lardan başlayarak günümüze kadar gelen ve devam eden S-400 krizinin tekrar alevlendiği bugünlerde Türkiye’nin bilhassa altını çizdiği “ortak üretim ve teknoloji transferi” kaidesi tartışılır durumda. 2013’te Çinli bir firmanın kazandığı ihale ABD’nin yaptırım listesinde olduğu nedeni öne sürülerek iptal edilmişti ancak Türkiye, bu sefer de Rusya ile mutabakat yaptığı için ABD’nin yaptırımlarının gayesinde. Ayrıyeten Türkiye’nin “ortak üretim ve teknoloji transferi” kurallarını Rusya’nın sağlayıp sağlamadığı da bilinmiyor. Tüm bu gelişmelerden daha sonra ise akıllarda Türkiye’nin niye “ortak üretim ve teknoloji transferi” kurallarını sağlayan ve daha ucuz olan Çin’den değil de Rusya’dan S-400 aldığı sorusu kaldı.