Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dün kur muhafazalı mevduat sistemi, an prestijiyle ülkenin öncelikli gündemi. Vatandaşlar sistemin bilgilerinı öğrenmeye çalışırken, ekonomistler de değerlendirmelerini paylaşıyor. Tüm bu gelişmelerin akabinde bugün, toplumsal medyada 8. cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ‘Dövize Çevrilebilir Mevduat’la (DÇM) ile ilgili yorumları gündeme geldi. Özal, ‘bilgisizliğin vesikası’ olarak tanımladığı sistemin, vatandaşın sırtına inanılmaz bir yük bindirdiğini söz ediyor ve sistemi yürüten devir hükümeti için de “Kendilerini akıllı, uyanık sananlar bu biçimde bir yol buldular” diyor.
‘İNŞALLAH BU KUSURDAN DERS ALINIR’
Devrin başbakanı Turgut Özal, Milliyet Gazetesi’nin 17 Eylül 1989 tarihindeki haberinde uygulamayı ve ağır bilançosunu şu biçimde anlatıyor:
“İnşallah gençlerimiz bundan ders alır. tekrar bu biçimde hesapsız kitapsız yanlışlar yaparak, gelecek kuşakları güç taşınan yük altına sokmaz. 84-89 içinde bu ödemeleri yapmasaydık aile başına herkese 1 milyon TL para ödeyebilirdik. 9 bin ek okul, 900 orta uzunluk fabrika, 500 hastane ve 4 bin km otoyol daha yapardık. 100 bin insan iş sahibi olabilirdi. İşte geçmişin yanlışlarının bir topluma ne kadara mal olduğunun sıradan bir bilançosu budur.1970li senelerda bu biçimde kendilerini akıllı, uyanık sananlar bu biçimde bir yol buldular. Tam 221 bankaya borçlandık ve Türkiye bunları ödeyemedi.”
‘BÜTÜN YÜKÜ VATANDAŞA YIKTILAR, BU BORCU SİZ ÖDEDİNİZ’
Özal, kelam konusu haberde ayrıyeten 84-89 ortası yaşanan enflasyon-emisyonun ortalama yüzde 50’sinin DÇM ödemeleri yüzünden yaratıldığını söylüyor. Özal, DÇM’lerin yükünün senelerca halka yüklendiğini vurgulayarak “Benim memurum, emekçim, esnafım diyenler, DÇM’nin yükünü vatandaşın sırtına yıktılar, orta direğin sırtına yıktılar. Bu borcu siz ödediniz” sözlerinde bulunuyor.
DÖVİZE ÇEVRİLEBİLİR MEVDUAT NEDİR, TÜRKİYE’DE BİRİNCİ NE VAKİT UYGULANDI?
Dövize Çevrilebilir Mevduat (DÇM) hesapları birinci kere 1967 yılında, dışarıdan döviz girişini teşvik etmek hedefiyle açılmıştır.
O devir yurtharicindeki emekçi ve ihracatçılar birinci DÇM hesaplarını açmış, toplamda 3,5 milyar dolar kadar döviz Türkiye’ye girmiştir. DÇM sisteminin para arzı artışına ve enflasyonun hızlanmasına niye olduğunun anlaşılmasının akabinde ise kullanmasına sonlandırmalar getirilmiştir.
Ancak 1977 yılının birinci aylarında yeni hesap açılması epeyce yavaşlamaya başlayınca Merkez Bankası ve bankalar, eski DÇM hesaplarının vadesi gelenlerinin paralarını geri ödemede epeyce zorlanmaya başlamış, bunun üzerine uygulama 1978 yılında kaldırılmıştır.
Bu borçlar, 1981 yılından itibaren devlet tarafınca üstlenilmiştir.
‘İNŞALLAH BU KUSURDAN DERS ALINIR’
Devrin başbakanı Turgut Özal, Milliyet Gazetesi’nin 17 Eylül 1989 tarihindeki haberinde uygulamayı ve ağır bilançosunu şu biçimde anlatıyor:
“İnşallah gençlerimiz bundan ders alır. tekrar bu biçimde hesapsız kitapsız yanlışlar yaparak, gelecek kuşakları güç taşınan yük altına sokmaz. 84-89 içinde bu ödemeleri yapmasaydık aile başına herkese 1 milyon TL para ödeyebilirdik. 9 bin ek okul, 900 orta uzunluk fabrika, 500 hastane ve 4 bin km otoyol daha yapardık. 100 bin insan iş sahibi olabilirdi. İşte geçmişin yanlışlarının bir topluma ne kadara mal olduğunun sıradan bir bilançosu budur.1970li senelerda bu biçimde kendilerini akıllı, uyanık sananlar bu biçimde bir yol buldular. Tam 221 bankaya borçlandık ve Türkiye bunları ödeyemedi.”
‘BÜTÜN YÜKÜ VATANDAŞA YIKTILAR, BU BORCU SİZ ÖDEDİNİZ’
Özal, kelam konusu haberde ayrıyeten 84-89 ortası yaşanan enflasyon-emisyonun ortalama yüzde 50’sinin DÇM ödemeleri yüzünden yaratıldığını söylüyor. Özal, DÇM’lerin yükünün senelerca halka yüklendiğini vurgulayarak “Benim memurum, emekçim, esnafım diyenler, DÇM’nin yükünü vatandaşın sırtına yıktılar, orta direğin sırtına yıktılar. Bu borcu siz ödediniz” sözlerinde bulunuyor.
DÖVİZE ÇEVRİLEBİLİR MEVDUAT NEDİR, TÜRKİYE’DE BİRİNCİ NE VAKİT UYGULANDI?
Dövize Çevrilebilir Mevduat (DÇM) hesapları birinci kere 1967 yılında, dışarıdan döviz girişini teşvik etmek hedefiyle açılmıştır.
O devir yurtharicindeki emekçi ve ihracatçılar birinci DÇM hesaplarını açmış, toplamda 3,5 milyar dolar kadar döviz Türkiye’ye girmiştir. DÇM sisteminin para arzı artışına ve enflasyonun hızlanmasına niye olduğunun anlaşılmasının akabinde ise kullanmasına sonlandırmalar getirilmiştir.
Ancak 1977 yılının birinci aylarında yeni hesap açılması epeyce yavaşlamaya başlayınca Merkez Bankası ve bankalar, eski DÇM hesaplarının vadesi gelenlerinin paralarını geri ödemede epeyce zorlanmaya başlamış, bunun üzerine uygulama 1978 yılında kaldırılmıştır.
Bu borçlar, 1981 yılından itibaren devlet tarafınca üstlenilmiştir.