Erdoğan’ın, dört yıldır tutuklu yargılanan Kavala’ya ait açıklama yapan büyükelçilerin ‘istenmeyen adam’ ilan edilmesi için 21 Ekim’de talimat verdiği ortaya çıktı. Eşi görülmemiş krize yol açan gelişme daha sonrası Dışişleri Bakanlığı bünyesindeki dairelerin ikili siyasi bağları işaret ederek aksi tarafta görüş belirttiği öne sürüldü. Kırmızı belgenin Bakan Çavuşoğlu’na sunulduğu lakin Cumhurbaşkanı’nın talimatı geri çekmediği açıklandı.
‘PERSONA NON GRATA’DAN EN BÜYÜK ZİYANI TÜRKİYE GÖRÜR
Başkentlere resmi bildiride bulunulmadığı kaydedilirken AP Lideri David Sassoli “Otoriterliğe kayışın göstergesi” tezinde bulundu. Almanya’da hükümetin kilit ortağı FDP’nin Sözcüsü Graf Lambsdorff “NATO birliğini zayıflatır” uyarısı yaptı. ‘Karşılıklılık’ unsuruna dikkat çeken emekli büyükelçiler de karardan Ankara’nın ziyan nazaranceğini vurguladı. “Türkiye terslerinin eli güçlenir. Milletlerarası alandaki yalnızlık telafisi olmayan boyuta taşınır” dedi.
BATI’YLA İPLERİ KOPARABİLECEK BÜYÜKELÇİLER KARARINA DIŞİŞLERİ İKİ GÜN DİRENDİ
TÜRKİYE’Yİ DAHA ÇOK iZOLE EDER
Erdoğan’ın “Kavala özgür kalsın” bildirisine imza atan 10 elçinin istenmeyen kişi ilan edilmesi tarafındaki kelamları dünyada gündem oldu. Türkiye’yi izole edecek ve daha evvel görülmemiş krizlere kapı aralayacak atılım karşısında Dışişleri’nin iki gün boyunca direndiği lakin Erdoğan’ın buyruğundan vazgeçmediği ileri sürüldü. Ankara’nın tavrında yumuşamaya gidebileceği kaydedilirken karar için gözler bugünkü Bakanlar Toplantısı’nda…
Kanada, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Ankara büyükelçilikleri 18 Ekim’de iş insanı Osman Kavala’nın tutukluğunun dördüncü yılında ortak açıklama yapmıştı. Ankara’ya Kavala’nın özgür bırakılması davetinde bulunulmuştu. Açıklama daha sonrası 10 elçi Dışişleri’nin çağrıldı. Afrika dönüşü uçakta “Bunları ağırlama lüksümüz olamaz” diyen Erdoğan’ın evvelki gün yaptığı persona non grata (istenmeyen adam-kişi) çıkışı şok tesiri yarattı. Cumhurbaşkanı, elçilerin istenmeyen kişi ilan edilmesi istikametinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na talimat verdiğini duyurdu. Dışişleri hususa ait resmi bir adım gelmezken yeni krizlere yol açabilecek atılıma ait biroldukca kıymetlendirme yapıldı. Muhalefet, kelam konusu adımın ulusal çıkarları korumak ismine değil var olan ekonomik krize bir münasebet yaratmak ismine atıldığını savundu.
Erdoğan’ın Afrika ziyaretinden dönerken “Bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz” kelamlarıyla işaret ettiği 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı’na tıpkı gün (21 Ekim) iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca teşebbüste bulunduğu lakin başarılı olamadığı tabir edildi.
ANKA’nın aktardığına bakılırsa ikili siyasi münasebetleri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Hiyerarşi içerisinde bu görüşler Erdoğan’a iletilmesi emeliyle Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na sunuldu. Fakat iki gündür yapılan tüm teşebbüslere karşın Erdoğan’ın buyruğundan vazgeçmediği öğrenildi.
Dışişleri tahlil yolu ararken kimi bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti. 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, fakat kendilerine çabucak hemen bir bildiri yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, büyükelçilere Türkiye’den ayrılmaları için çabucak hemen bir bildirim iletilmediğini tabir etti. DW Türkçe de ANKA üzere Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin, Erdoğan’ı bu istikamette bir adım atmaması için ikna etmeye çalıştığını aktardı. Diplomasideki karşılıklılık unsuru uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de tıpkı metotla geri gönderilmesi gündeme gelecek.
Reuters’a konuşan diplomatik bir kaynak ise 10 büyükelçi ile ilgili sonucun bugünkü Bakanlar Toplantısı’nda alınabileceğini ve tansiyonun düşürülmesinin mümkün olduğunu söylemiş oldu. İsmi açıklanmayan kaynak, bu istikametteki bir sonucun potansiyel diplomatik yansımaları niçiniyle tansiyonun düşürülmesinin mümkün olduğunu belirtti. Reuters “Diplomatlar hudut dışı kararlarından hâlâ kaçınılabileceğini umuyor” derken “Dışişleri Bakanlığı cumhurbaşkanının talimatını hâlâ yerine getirmedi; ki bu biçimde bir adım, Erdoğan’ın 19 yıllık iktidarında Batı’ya bugüne dek yaşanan en derin çatlağa yol açacaktır” yorumuna yer verdi. Haberde, Erdoğan’ın 30-31 Ekim’de Roma’da yapılacak G-20 doruğunda ABD Lideri Biden’la görüşeceğini de dikkat çekildi.
Reuters, Ankara’nın geçmişte de ABD ve Fransa ile yaşanan tansiyonlarda yaptığı emsal çıkışların somutlaşmadığını da belirtti. Erdoğan’ın Fransa ve ABD’ye yönelik boykot davetleri hatırlatıldı. Ajans, diplomatik krizin TL’nin rekor düzeylerde bedel kaybettiği bir periyoda denk geldiğine de işaret etti. BBC Türkçe’ye bilgi veren Türk yetkililer de çabucak hemen vakit içindemanın net olmadığını sürecin takip edilmesi gerektiğini söylemiş oldu.
ÇAVUŞOĞLU’NA DAVET
Erdoğan’ı uyarmalı aksi takdirde affını istemeli
Eski diplomat, EDAM lideri ve Carnegie Europe araştırmacısı Sinan Ülgen, yaşananların NATO müttefikleri içinde görüşmemiş bir düzeyde olduğunu söylemiş oldu. Ülgen, Ankara’nın bu istikamette bir adım atmamasını umduğunu tabir ederek “Türkiye son senelerdaki tansiyonların akabinde dış siyasetini yeni bir raya oturtmayı hedefliyordu. Bu yüzden açıklamanın vakit içindeması da uygunsuz oldu. Bunun gerisindeki mantık sorgulanacaktır. Bu, Türkiye’de dış siyasetin iç çekincelerin esiri olmasıyla yakından alakalı. Dış siyasette müesses nizam kabul edilebilir bir formül bulmak için var gücüyle çalışıyor. Lakin vakit tükeniyor” dedi.
ABD merkezli niyet kuruluşu Washington Institute’tan Soner Cağaptay Türkiye’nin en çok ticaret yaptığı 10 ülkenin yarısının bu listede yer aldığına dikkat çekti. Çağaptay “Seçim öncesi iktisadın durumunu ve tabanının ortasında bulunduğu şartları güzelleştirmek için ticarete ve yabancı yatırıma muhtaçlık duyan Erdoğan için bunun güzel sonuçları olmayabilir” dedi. Türkiye’nin son 50 yılda sadece 1986’da Suriye ve Libya, 1989’da da İran büyükelçilerini istenmeyen kişi ilan ettiğini hatırlatan Çağaptay, Erdoğan’ın bu açıklamayı piyasaların kapalı olduğu Cumartesi gününde yapmasının Türk iktisadı için büyük bir baht olduğunu söylemiş oldu.
Emekli Büyükelçi Oğuz Demiralp “neticeleri uygun olmayacaktır. Persona non grata ilan ettiğinizde o ülkeler de karşılık da verirse Türkiye’nin milletlerarası platformlardaki tüm diplomatik temaslarını olumsuz etkileyecektir” dedi. Hususa ait VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Demiralp “Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve o çerçevedeki AİHM’in sonucuna uyulmaması, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliği boyutunda tartıştırmaktadır. Türkiye’nin Batı dünyasında izolasyonu arttıracaktır” diye konuştu.
Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da “Türkiye’deki konseyi idare sistemine bakıldığında bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. ‘Talimat verdim’ dediği için uygulanabilecektir. Uygulanmaması gerektiğini umuyorum. Dışişleri Bakanlığı’nın bunun misillemelere, yansılara yol açacak bir pandora kutusu olduğunu anlatmasını umut ediyorum. Umarım verilebilecek karşı reaksiyonları Dışişleri’nin anlatması imkanı olur ancak bundan şüpheliyim. Dışişleri Bakanlığı’nın yapması gereken Cumhurbaşkanı’nı bunun Türkiye’nin aleyhine olacağı konusunda uyarmaktır lakin yapmayacaktır diye düşünüyorum” dedi.
CHP Genel Lider Başdanışmanı Ünal Çeviköz: “Ülkemizde bakılırsav yapan 10 Büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi Türkiye’nin memleketler arası alandaki yalnızlığını telafisi olmayan bir boyuta taşıyacaktır. Dışişleri Bakanı’nın bu kusurdan dönülmesi için gereğini yapacağını umuyorum. Aksi takdirde bakılırsavden affını istemesi gerekir.”
KENDİ AYAĞIMIZA SIKMAYALIM
TBMM Dışişleri Kurulu üyesi ve CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer “ABD dahil 10 ülkede bulunan Büyükelçilerimiz de hudut dışı edilecek’’ dedi. İstenmeyen kişi sonucu kararı Türkiye’yi yeni bir ekonomik krizin beklediğini savunan Çakırözer, Sözcü TV’ye yaptığı açıklamada şunları söylemiş oldu: “Dış siyasetimiz ulusal olmalıdır. 10 Büyükelçinin hudut dışı edilme sonucu büsbütün gündemi değiştirmek, artırımları, pahalılığı, ekonomik krizi ve işsizliği unutturmaya yönelik bir teşebbüstür. ‘AİHM sonucunı uygulayın’ diyenlerden şikayetçi olmak büsbütün iç siyasete yönelik bir teşebbüstür. Bu bahiste AKP iktidarı Anayasa değişikliği yaptı. Mahkemeler bu kararlara uymak zorundadır. Yargı bağımsızlığından rahatsız olsalar Trump aradığında Rahip Bronson, Merkel aradığında gazeteci Deniz Yücel olayında şikayet ederlerdi. Bu fazlaca tehlikeli bir oyun. 10 ülkenin ortasında Türkiye’nin en kıymetli ticaret ortakları var, müttefiklerimiz var. Bu durum öbür bir ekonomik ve siyasi krizi de tetikler. O ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçileri de geri gönderilecek ve ekonomik ilgiler de tahminen durma noktasına gelecektir. Kendi ayağımıza kurşun sıkmamamız gerekir. Türkiye’nin yeni krizlere tahammülü yoktur.”
‘NE AKLA YATKIN NE DE DİPLOMATİK’
Almanya Dışişleri Bakanlığı mevzuyu öbür dokuz ülkeyle istişare ettiklerini açıklarken, kurulacak koalisyon hükümetinin kilit ortakları Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşiller’den sert açıklamalar geldi. DW Türkçe’nin aktardığında bakılırsa FDP’nin dış siyaset sözcüsü Alexander Graf Lambsdorff “Aralarında Almanya’nın ve biroldukca müttefik NATO ülkesinin temsilcilerinin de bulunduğu on büyükelçinin hudut dışı edilmesi sonucu akla yatkın olmadığı üzere diplomatik de değil; bu adım ittifakın birliğini zayıflatır” dedi. Lambsdroff, Erdoğan’ın da bunu arzulamayacağını belirtti. Almanya Federal Meclis Lider Yardımcısı Yeşiller partili Claudia Roth ise Türkiye’ye yaptırım uygulanmasını talep etti. Hristiyan Demokrat Birlik’in (CDU) dış siyaset sözcüsü Norbert Röttgen ise “Cumhurbaşkanı Erdoğan ülkesini Avrupa ve Batı’dan uzaklaştıracak bir adım atıyor” dedi.
‘AB’DEKİ TÜM TÜRK DİPLOMATLARI HUDUT DIŞI EDELİM’
ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi haberleri takip ettiklerini ve hususa netlik getirmesi için Türkiye Dışişleri Bakanlığı’yla irtibata geçtiklerini söylemiş oldu.
Norveç Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Trude Maaseide ise “Büyükelçimiz istenmeyen kişi ilan edilmeyi hak edecek hiç bir şey yapmadı” dedi, Türkiye’den çabucak hemen kendilerine bir ileti iletilmediğini söylemiş oldu ve “Türkiye’yi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalayarak uymaya taahhüt ettiği demokratik standartlar ve hukukun üstünlüğüne uymaya davet etmeyi sürdüreceğiz” sözlerini kullandı.
Avrupa Parlamentosu Lideri David Sassoli de Twitter hesabından “10 büyükelçinin istenmeyen kişi ilan edilmesi Türk hükümetinin otoriterleşmesinin bir işareti” paylaşımında bulundu.
Sassoli “Bizi sindiremeyeceksiniz. Osman Kavala’ya özgürlük” sözlerini kullandı. Yeni Zelanda Dışişleri Bakanlığı ise Türkiye’den resmi bir bildirim almadan hususla ilgili yorum yapmayacaklarını söylemiş oldu. Danimarka Dışişleri Bakanı Jeppe Kofod da çabucak hemen resmi bir bildirim almadıklarını, mevzu hakkında müttefik ülkelerle irtibat ortasında olduklarını söylemiş oldu ve ekledi:
” Alman diplomat ve Münih Güvenlik Konferansı Lideri Woflgang Ischinger, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Türkiye’nin bu biçimde bir adım atması durumunda AB’nin ortak bir tavır alarak Avrupa Birliği’ndeki tüm Türk diplomatları hudut dışı etmesini önerdi.
‘Seçime yönelik atılım, TL’ye ziyan verecek’
Erdoğan’ın 10 ülkenin büyükelçilerinin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesi için talimat verdiğini açıklaması dünya basınında geniş yer buldu.
Financial Times: Bu karar Ankara’nın Washington ve AB ile bağlantıları onarmak için son devirde sarf ettiği uğraşları mahvedebilir ve iktisada dair telaşların ortasında son haftalarda sert düşüş yaşayan TL’ye daha da ziyan verebilir.
BBC: Neler yaşanacağı belgisiz. Bu epeyce cüretkâr bir atılım, muhtemelen bir güç gösterisi; bilhassa de seçimlere bir buçuk yıl kala, iç siyasete yönelik.
New York Times: Bu çıkış, yorumcuların Erdoğan’ın sendeleyen iktisada dair tasasıyla ilişkilendirdiği kısa periyodik yumuşamanın akabinde Batı’yla soğuk ilgilere dönüşü gösteriyor.
Die Welt: Batı’ya karşı sert tavır, Erdoğan’ın iç siyasette takviye toplamak için kullandığı denenmiş ve sınanmış bir strateji. Ancak bu sefer taktik işe yaramayabilir.
‘Dünyadan uzaklaşıp Rusya ve Çin’in ortağı olmak rasyonel değil’
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı, İrtibat Lideri Mustafa Mente, büyükelçilerinin kovulması talimatı verilen 10 ülke Türkiye’nin ihracat, turizm ve yabancı sermaye sayıları ortasındaki hissesini anlattı.
“Erdoğan’ın geliştirdiği alternatifler nerelerdir? Blöf mü, strateji mi?” diye soran Mente, toplumsal medya paylaşımında şunlara yer verdi: “ABD, Almanya, Fransa, Hollanda, Danimarka, Finlandiya, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda bu yılki ihracatımızın % 25,44’ünu satın alıyorlar. Almanya 1, ABD 2, Fransa 7, Hollanda 8. en büyük pazarımız. Erdoğan 10 gelişmiş ülkenin büyükelçilerinin istenmediğini Afrika seyahatinde deklare etti.
En son ziyaret ettiği Angola, Togo ve Nijerya’nın ihracatımızdaki hissesi % 0.58. Yani neredeyse istatistiki yanılgı düzeyindeler. Turizm için bilgilerin sağlıklı olması açısından pandemi öncesi 2019 sayılarından bakarsak; on ülke gelen turistin % 19,6’sını oluşturuyor. Nijerya, Togo ve Angola’nın olduğu öteki diğer Afrika ülkeleri kümesi ise % 0,07’lik bir hisseye sahip. Türkiye’deki yabancı sermaye stokuna baktığımızda 2002 yılından bu yana ülkeye 170 milyar USD direkt yabancı sermaye girmiş. Bu stokun % 36,20’sini bu 10 ülke oluşturuyor. Son gidilen üç Afrika ülkesinin Türkiye’de kayıtlara giren rastgele bir yatırımı yok. İktidarın oyunu içerideki tüm kurumsal kapasiteyi yok edebilir, ana ortaklarını kaybettirir ve özel dalı de senelerca ortasında çıkamayacağı bir darboğaza sokabilir. Gelişmiş dünyadan uzaklaşıp Rusya ve Çin’in ortağı olmak rasyonel değildir. Hem bu ülkeler Türkiye’ye çeşitli sebeplerle kuşkulu bakıyorlar tıpkı vakitte Türkiye’nin muhtaçlık duyduğu pazar, sermaye ve teknoloji transferi gereksinimini karşılayamazlar.”
‘PERSONA NON GRATA’DAN EN BÜYÜK ZİYANI TÜRKİYE GÖRÜR
Başkentlere resmi bildiride bulunulmadığı kaydedilirken AP Lideri David Sassoli “Otoriterliğe kayışın göstergesi” tezinde bulundu. Almanya’da hükümetin kilit ortağı FDP’nin Sözcüsü Graf Lambsdorff “NATO birliğini zayıflatır” uyarısı yaptı. ‘Karşılıklılık’ unsuruna dikkat çeken emekli büyükelçiler de karardan Ankara’nın ziyan nazaranceğini vurguladı. “Türkiye terslerinin eli güçlenir. Milletlerarası alandaki yalnızlık telafisi olmayan boyuta taşınır” dedi.
BATI’YLA İPLERİ KOPARABİLECEK BÜYÜKELÇİLER KARARINA DIŞİŞLERİ İKİ GÜN DİRENDİ
TÜRKİYE’Yİ DAHA ÇOK iZOLE EDER
Erdoğan’ın “Kavala özgür kalsın” bildirisine imza atan 10 elçinin istenmeyen kişi ilan edilmesi tarafındaki kelamları dünyada gündem oldu. Türkiye’yi izole edecek ve daha evvel görülmemiş krizlere kapı aralayacak atılım karşısında Dışişleri’nin iki gün boyunca direndiği lakin Erdoğan’ın buyruğundan vazgeçmediği ileri sürüldü. Ankara’nın tavrında yumuşamaya gidebileceği kaydedilirken karar için gözler bugünkü Bakanlar Toplantısı’nda…
Kanada, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Ankara büyükelçilikleri 18 Ekim’de iş insanı Osman Kavala’nın tutukluğunun dördüncü yılında ortak açıklama yapmıştı. Ankara’ya Kavala’nın özgür bırakılması davetinde bulunulmuştu. Açıklama daha sonrası 10 elçi Dışişleri’nin çağrıldı. Afrika dönüşü uçakta “Bunları ağırlama lüksümüz olamaz” diyen Erdoğan’ın evvelki gün yaptığı persona non grata (istenmeyen adam-kişi) çıkışı şok tesiri yarattı. Cumhurbaşkanı, elçilerin istenmeyen kişi ilan edilmesi istikametinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na talimat verdiğini duyurdu. Dışişleri hususa ait resmi bir adım gelmezken yeni krizlere yol açabilecek atılıma ait biroldukca kıymetlendirme yapıldı. Muhalefet, kelam konusu adımın ulusal çıkarları korumak ismine değil var olan ekonomik krize bir münasebet yaratmak ismine atıldığını savundu.
Erdoğan’ın Afrika ziyaretinden dönerken “Bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz” kelamlarıyla işaret ettiği 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı’na tıpkı gün (21 Ekim) iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca teşebbüste bulunduğu lakin başarılı olamadığı tabir edildi.
ANKA’nın aktardığına bakılırsa ikili siyasi münasebetleri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Hiyerarşi içerisinde bu görüşler Erdoğan’a iletilmesi emeliyle Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na sunuldu. Fakat iki gündür yapılan tüm teşebbüslere karşın Erdoğan’ın buyruğundan vazgeçmediği öğrenildi.
Dışişleri tahlil yolu ararken kimi bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti. 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, fakat kendilerine çabucak hemen bir bildiri yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, büyükelçilere Türkiye’den ayrılmaları için çabucak hemen bir bildirim iletilmediğini tabir etti. DW Türkçe de ANKA üzere Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin, Erdoğan’ı bu istikamette bir adım atmaması için ikna etmeye çalıştığını aktardı. Diplomasideki karşılıklılık unsuru uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de tıpkı metotla geri gönderilmesi gündeme gelecek.
Reuters’a konuşan diplomatik bir kaynak ise 10 büyükelçi ile ilgili sonucun bugünkü Bakanlar Toplantısı’nda alınabileceğini ve tansiyonun düşürülmesinin mümkün olduğunu söylemiş oldu. İsmi açıklanmayan kaynak, bu istikametteki bir sonucun potansiyel diplomatik yansımaları niçiniyle tansiyonun düşürülmesinin mümkün olduğunu belirtti. Reuters “Diplomatlar hudut dışı kararlarından hâlâ kaçınılabileceğini umuyor” derken “Dışişleri Bakanlığı cumhurbaşkanının talimatını hâlâ yerine getirmedi; ki bu biçimde bir adım, Erdoğan’ın 19 yıllık iktidarında Batı’ya bugüne dek yaşanan en derin çatlağa yol açacaktır” yorumuna yer verdi. Haberde, Erdoğan’ın 30-31 Ekim’de Roma’da yapılacak G-20 doruğunda ABD Lideri Biden’la görüşeceğini de dikkat çekildi.
Reuters, Ankara’nın geçmişte de ABD ve Fransa ile yaşanan tansiyonlarda yaptığı emsal çıkışların somutlaşmadığını da belirtti. Erdoğan’ın Fransa ve ABD’ye yönelik boykot davetleri hatırlatıldı. Ajans, diplomatik krizin TL’nin rekor düzeylerde bedel kaybettiği bir periyoda denk geldiğine de işaret etti. BBC Türkçe’ye bilgi veren Türk yetkililer de çabucak hemen vakit içindemanın net olmadığını sürecin takip edilmesi gerektiğini söylemiş oldu.
ÇAVUŞOĞLU’NA DAVET
Erdoğan’ı uyarmalı aksi takdirde affını istemeli
Eski diplomat, EDAM lideri ve Carnegie Europe araştırmacısı Sinan Ülgen, yaşananların NATO müttefikleri içinde görüşmemiş bir düzeyde olduğunu söylemiş oldu. Ülgen, Ankara’nın bu istikamette bir adım atmamasını umduğunu tabir ederek “Türkiye son senelerdaki tansiyonların akabinde dış siyasetini yeni bir raya oturtmayı hedefliyordu. Bu yüzden açıklamanın vakit içindeması da uygunsuz oldu. Bunun gerisindeki mantık sorgulanacaktır. Bu, Türkiye’de dış siyasetin iç çekincelerin esiri olmasıyla yakından alakalı. Dış siyasette müesses nizam kabul edilebilir bir formül bulmak için var gücüyle çalışıyor. Lakin vakit tükeniyor” dedi.
ABD merkezli niyet kuruluşu Washington Institute’tan Soner Cağaptay Türkiye’nin en çok ticaret yaptığı 10 ülkenin yarısının bu listede yer aldığına dikkat çekti. Çağaptay “Seçim öncesi iktisadın durumunu ve tabanının ortasında bulunduğu şartları güzelleştirmek için ticarete ve yabancı yatırıma muhtaçlık duyan Erdoğan için bunun güzel sonuçları olmayabilir” dedi. Türkiye’nin son 50 yılda sadece 1986’da Suriye ve Libya, 1989’da da İran büyükelçilerini istenmeyen kişi ilan ettiğini hatırlatan Çağaptay, Erdoğan’ın bu açıklamayı piyasaların kapalı olduğu Cumartesi gününde yapmasının Türk iktisadı için büyük bir baht olduğunu söylemiş oldu.
Emekli Büyükelçi Oğuz Demiralp “neticeleri uygun olmayacaktır. Persona non grata ilan ettiğinizde o ülkeler de karşılık da verirse Türkiye’nin milletlerarası platformlardaki tüm diplomatik temaslarını olumsuz etkileyecektir” dedi. Hususa ait VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Demiralp “Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve o çerçevedeki AİHM’in sonucuna uyulmaması, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliği boyutunda tartıştırmaktadır. Türkiye’nin Batı dünyasında izolasyonu arttıracaktır” diye konuştu.
Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da “Türkiye’deki konseyi idare sistemine bakıldığında bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. ‘Talimat verdim’ dediği için uygulanabilecektir. Uygulanmaması gerektiğini umuyorum. Dışişleri Bakanlığı’nın bunun misillemelere, yansılara yol açacak bir pandora kutusu olduğunu anlatmasını umut ediyorum. Umarım verilebilecek karşı reaksiyonları Dışişleri’nin anlatması imkanı olur ancak bundan şüpheliyim. Dışişleri Bakanlığı’nın yapması gereken Cumhurbaşkanı’nı bunun Türkiye’nin aleyhine olacağı konusunda uyarmaktır lakin yapmayacaktır diye düşünüyorum” dedi.
CHP Genel Lider Başdanışmanı Ünal Çeviköz: “Ülkemizde bakılırsav yapan 10 Büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi Türkiye’nin memleketler arası alandaki yalnızlığını telafisi olmayan bir boyuta taşıyacaktır. Dışişleri Bakanı’nın bu kusurdan dönülmesi için gereğini yapacağını umuyorum. Aksi takdirde bakılırsavden affını istemesi gerekir.”
KENDİ AYAĞIMIZA SIKMAYALIM
TBMM Dışişleri Kurulu üyesi ve CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer “ABD dahil 10 ülkede bulunan Büyükelçilerimiz de hudut dışı edilecek’’ dedi. İstenmeyen kişi sonucu kararı Türkiye’yi yeni bir ekonomik krizin beklediğini savunan Çakırözer, Sözcü TV’ye yaptığı açıklamada şunları söylemiş oldu: “Dış siyasetimiz ulusal olmalıdır. 10 Büyükelçinin hudut dışı edilme sonucu büsbütün gündemi değiştirmek, artırımları, pahalılığı, ekonomik krizi ve işsizliği unutturmaya yönelik bir teşebbüstür. ‘AİHM sonucunı uygulayın’ diyenlerden şikayetçi olmak büsbütün iç siyasete yönelik bir teşebbüstür. Bu bahiste AKP iktidarı Anayasa değişikliği yaptı. Mahkemeler bu kararlara uymak zorundadır. Yargı bağımsızlığından rahatsız olsalar Trump aradığında Rahip Bronson, Merkel aradığında gazeteci Deniz Yücel olayında şikayet ederlerdi. Bu fazlaca tehlikeli bir oyun. 10 ülkenin ortasında Türkiye’nin en kıymetli ticaret ortakları var, müttefiklerimiz var. Bu durum öbür bir ekonomik ve siyasi krizi de tetikler. O ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçileri de geri gönderilecek ve ekonomik ilgiler de tahminen durma noktasına gelecektir. Kendi ayağımıza kurşun sıkmamamız gerekir. Türkiye’nin yeni krizlere tahammülü yoktur.”
‘NE AKLA YATKIN NE DE DİPLOMATİK’
Almanya Dışişleri Bakanlığı mevzuyu öbür dokuz ülkeyle istişare ettiklerini açıklarken, kurulacak koalisyon hükümetinin kilit ortakları Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşiller’den sert açıklamalar geldi. DW Türkçe’nin aktardığında bakılırsa FDP’nin dış siyaset sözcüsü Alexander Graf Lambsdorff “Aralarında Almanya’nın ve biroldukca müttefik NATO ülkesinin temsilcilerinin de bulunduğu on büyükelçinin hudut dışı edilmesi sonucu akla yatkın olmadığı üzere diplomatik de değil; bu adım ittifakın birliğini zayıflatır” dedi. Lambsdroff, Erdoğan’ın da bunu arzulamayacağını belirtti. Almanya Federal Meclis Lider Yardımcısı Yeşiller partili Claudia Roth ise Türkiye’ye yaptırım uygulanmasını talep etti. Hristiyan Demokrat Birlik’in (CDU) dış siyaset sözcüsü Norbert Röttgen ise “Cumhurbaşkanı Erdoğan ülkesini Avrupa ve Batı’dan uzaklaştıracak bir adım atıyor” dedi.
‘AB’DEKİ TÜM TÜRK DİPLOMATLARI HUDUT DIŞI EDELİM’
ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi haberleri takip ettiklerini ve hususa netlik getirmesi için Türkiye Dışişleri Bakanlığı’yla irtibata geçtiklerini söylemiş oldu.
Norveç Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Trude Maaseide ise “Büyükelçimiz istenmeyen kişi ilan edilmeyi hak edecek hiç bir şey yapmadı” dedi, Türkiye’den çabucak hemen kendilerine bir ileti iletilmediğini söylemiş oldu ve “Türkiye’yi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalayarak uymaya taahhüt ettiği demokratik standartlar ve hukukun üstünlüğüne uymaya davet etmeyi sürdüreceğiz” sözlerini kullandı.
Avrupa Parlamentosu Lideri David Sassoli de Twitter hesabından “10 büyükelçinin istenmeyen kişi ilan edilmesi Türk hükümetinin otoriterleşmesinin bir işareti” paylaşımında bulundu.
Sassoli “Bizi sindiremeyeceksiniz. Osman Kavala’ya özgürlük” sözlerini kullandı. Yeni Zelanda Dışişleri Bakanlığı ise Türkiye’den resmi bir bildirim almadan hususla ilgili yorum yapmayacaklarını söylemiş oldu. Danimarka Dışişleri Bakanı Jeppe Kofod da çabucak hemen resmi bir bildirim almadıklarını, mevzu hakkında müttefik ülkelerle irtibat ortasında olduklarını söylemiş oldu ve ekledi:
” Alman diplomat ve Münih Güvenlik Konferansı Lideri Woflgang Ischinger, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Türkiye’nin bu biçimde bir adım atması durumunda AB’nin ortak bir tavır alarak Avrupa Birliği’ndeki tüm Türk diplomatları hudut dışı etmesini önerdi.
‘Seçime yönelik atılım, TL’ye ziyan verecek’
Erdoğan’ın 10 ülkenin büyükelçilerinin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesi için talimat verdiğini açıklaması dünya basınında geniş yer buldu.
Financial Times: Bu karar Ankara’nın Washington ve AB ile bağlantıları onarmak için son devirde sarf ettiği uğraşları mahvedebilir ve iktisada dair telaşların ortasında son haftalarda sert düşüş yaşayan TL’ye daha da ziyan verebilir.
BBC: Neler yaşanacağı belgisiz. Bu epeyce cüretkâr bir atılım, muhtemelen bir güç gösterisi; bilhassa de seçimlere bir buçuk yıl kala, iç siyasete yönelik.
New York Times: Bu çıkış, yorumcuların Erdoğan’ın sendeleyen iktisada dair tasasıyla ilişkilendirdiği kısa periyodik yumuşamanın akabinde Batı’yla soğuk ilgilere dönüşü gösteriyor.
Die Welt: Batı’ya karşı sert tavır, Erdoğan’ın iç siyasette takviye toplamak için kullandığı denenmiş ve sınanmış bir strateji. Ancak bu sefer taktik işe yaramayabilir.
‘Dünyadan uzaklaşıp Rusya ve Çin’in ortağı olmak rasyonel değil’
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı, İrtibat Lideri Mustafa Mente, büyükelçilerinin kovulması talimatı verilen 10 ülke Türkiye’nin ihracat, turizm ve yabancı sermaye sayıları ortasındaki hissesini anlattı.
“Erdoğan’ın geliştirdiği alternatifler nerelerdir? Blöf mü, strateji mi?” diye soran Mente, toplumsal medya paylaşımında şunlara yer verdi: “ABD, Almanya, Fransa, Hollanda, Danimarka, Finlandiya, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda bu yılki ihracatımızın % 25,44’ünu satın alıyorlar. Almanya 1, ABD 2, Fransa 7, Hollanda 8. en büyük pazarımız. Erdoğan 10 gelişmiş ülkenin büyükelçilerinin istenmediğini Afrika seyahatinde deklare etti.
En son ziyaret ettiği Angola, Togo ve Nijerya’nın ihracatımızdaki hissesi % 0.58. Yani neredeyse istatistiki yanılgı düzeyindeler. Turizm için bilgilerin sağlıklı olması açısından pandemi öncesi 2019 sayılarından bakarsak; on ülke gelen turistin % 19,6’sını oluşturuyor. Nijerya, Togo ve Angola’nın olduğu öteki diğer Afrika ülkeleri kümesi ise % 0,07’lik bir hisseye sahip. Türkiye’deki yabancı sermaye stokuna baktığımızda 2002 yılından bu yana ülkeye 170 milyar USD direkt yabancı sermaye girmiş. Bu stokun % 36,20’sini bu 10 ülke oluşturuyor. Son gidilen üç Afrika ülkesinin Türkiye’de kayıtlara giren rastgele bir yatırımı yok. İktidarın oyunu içerideki tüm kurumsal kapasiteyi yok edebilir, ana ortaklarını kaybettirir ve özel dalı de senelerca ortasında çıkamayacağı bir darboğaza sokabilir. Gelişmiş dünyadan uzaklaşıp Rusya ve Çin’in ortağı olmak rasyonel değildir. Hem bu ülkeler Türkiye’ye çeşitli sebeplerle kuşkulu bakıyorlar tıpkı vakitte Türkiye’nin muhtaçlık duyduğu pazar, sermaye ve teknoloji transferi gereksinimini karşılayamazlar.”