İktidarların hür seçimle belirlendiği (demokrasiyle yönetilen) ülkelerde çoklukla iki ana siyasi akım ve buna bağlı olarak iki “büyük parti” görülür. Biri merkezin sağında, öbürü solunda yer alan bu büyük partilerin yanısıra “daha sağda” ve “daha solda” (veya daha merkezde) konumlanmış siyasi yapılar da olur. Büyük parti tek başına iktidar imkânı bulamadığında (bazı ülkelerde nerdeyse hiç bir vakit olmaz bu imkân) kendi çizgisine nispeten daha yakın olan “küçük” partilerle koalisyon yapar. Merkez sağ parti –sıklıkla– kendi sağındaki partilerle, merkez sol parti de daha soldaki partilerle.
Kimi durumlarda –sıkıntıların fazla büyük, ülkedeki toplumsal tansiyonun fazla yüksek olduğu olağanüstü periyotlarda– sağ yahut sol partilerce oluşturulan bir koalisyonun tek başına işlerin üstesinden gelmesi kolay olmayabilir. Zira “cephelerden” birinin iktidar gücünü ele geçirmesi toplumsal barışı ve tertibi onarmak yerine daha fazla bozabilir.
İşte bu biçimdesi vakit içinderda “büyük koalisyon” gereksinimi ortaya çıkar. Savaş vakit içinderında, büyük doğal afetlerin yahut ekonomik krizlerin toplum tertibini sarstığı devirlerde tarafların ellerini taşın altına koymalarını sağlamanın yolu budur. Tek başına üstlenilemeyecek kadar ağır bir yüktür bu biçimde vakit içinderda iktidar.
Bugün “büyük koalisyon” dendiğinde akla birinci gelen ülke ise Almanya. Çünkü artık siyasete veda etmiş olan Merkel üst üste dört iktidar devrinin üçünde büyük koalisyon hükümetlerinin başbakanı olarak nazaranv yaptı. Artık de bir daha bu biçimde bir hükümet formülünün arayışı var Berlin’de. Zira ülkedeki modüllü yapı sağda yahut solda koalisyona elverişli değil. NATO’dan çıkmayı savunan Sol Parti katılacağı bir koalisyonun zayıf karnı olabilir. Benzeri biçimde yabancı düşmanı Alternatif Parti’ye de ne sağdaki ne de soldaki koalisyon hesaplarının hiç birinde yer verilmiyor. Geçen seçimde yüzde 12,5 olan oyu bu seçimde yüzde 10,5’a düşmüş olan bu parti –tıpkı bizdeki HDP üzere– yasal olarak parlamentoda temsil ediliyor lakin sistem aksisi durumu ötürüsıyla fiilen meşruiyeti kabul edilmiyor.
***
Büyük koalisyon formüllerine bugüne kadar pek alıcının çıkmadığı Türkiye’nin ise farklı toplumsal kuralları ve farklı bir siyaset kültürü var. Bizdeki partilerin kendileri kurumsal gelenek sahibi olmadıkları için toplumdaki kutuplaşmanın derinliğine nazaran hareket etmek zorunda olmaları burada ehemmiyet kazanıyor.
Ne var ki Türkiye bugün bir “büyük koalisyon”a gerçek manada gereksinim duyuran bir müddetcin ortasından geçiyor. Bugün tek bir partinin yahut dar bir blokun altından kalkamayacağı tartıda sorunlar var. İktisattaki sorunlar, dış siyasetteki problemler… Yolsuzluk problemi… Bir ucu devletin içine uzanan örgütlü cürümler problemi… Tarımdaki, sıhhatteki, yargıdaki, eğitimdeki problemler…
Ve zorunluklar… Kurumların etkisizleştirilmesi, hukukun devre dışı bırakılması kararında çalışmaz hale getirilen devlet makinasının onarılma zorunluğu…
Hepsinden daha kıymetlisi ise toplumdaki kutuplaşmanın giderilmesi yolunda atılması gereken adımlar… Milletin birbirine adeta düşman hale gelmiş olmasının müsebbibi olan çatışmacı ve dışlayıcı siyaset retoriğini unutturmanın kaçınılmazlığı… Ulusal birliği konsolide edebilmek için bir daha sonraki siyasi iktidarın mümkün olduğunca toplumun her bölümünü birlikte kucaklayabilecek yapıda olması gereği…
***
Sorunlarımız ve zorunluklarımız Türkiye için büyük koalisyonun niye muhtaçlık olduğu sorusunun karşılıkları. Pekala, nasıl kurulacak bu koalisyon? Ülkedeki iki büyük partinin bir ortaya gelmesiyle mi? elbette hayır. O talihi fazlacatan tükettik. Daha doğrusu mevcut iktidar kendini tüketti bilhassa son beş altı yıl ortasında. Kendisiyle birlikte bütün Türkiye’nin maddi ve manevi birikimlerini, gücünü, huzurunu da tüketti. Gelinen bugünkü noktada kendi seçmen tabanının sabrını da tüketti.
Artık bu dertli süreç önümüzdeki birinci seçimde bitecek üzere görünüyor. Artık ülke olarak elde avuçta kalanları kurtarmak ve kırılanları onarmak için el birliği ortasında hareket etmemiz ve siyaset cephesinde de buna uygun bir büyük koalisyonun ortaya çıkması gerekiyor.
Aslında bu biçimde bir yapının nüvesi ortaya çıktı sayılır. bir daha parlamenter nizama dönüşün çerçevesini, içeriğini ve yol haritasını belirlemek üzere bugünlerde temsilcileri bir ortaya gelen “altı parti”nin bu iş birliğinin tabanını genişletmeleri ve seçim daha sonrasında bir “milli birlik” ruhuyla birliktece çalışmaya devam etmeleri mümkün ve beklenen görünüyor.
Seçim gününe kadar –var iseyım olarak– farklı ittifak blokları oluşacak olsa bile ülkenin temel problemleri ve bunların tahlili hakkında halihazırda mevcut bulunan fikrî konsensüs devam ettiği surece siyasi işbirliği de olacaktır. Mevcut aktörlerden hiç birinin bundan kaçınma lüksü yok.
Lakin aslına bakarsan her biri hayli farklı toplumsal bölümlerin temsilcisi durumundaki partilerin (Millet İttifakı+GELECEK+DEVA) oluşturduğu muhalefet blokunun uzun müddettir çabucak her hususta gösterdiği ahenk bu manada yeni bir “büyük koalisyon” için ümit işareti.
En kıymetlisi, bugün Türkiye bu biçimdesi bir “büyük koalisyon”u konuşmaya hazır görünüyor.
Kimi durumlarda –sıkıntıların fazla büyük, ülkedeki toplumsal tansiyonun fazla yüksek olduğu olağanüstü periyotlarda– sağ yahut sol partilerce oluşturulan bir koalisyonun tek başına işlerin üstesinden gelmesi kolay olmayabilir. Zira “cephelerden” birinin iktidar gücünü ele geçirmesi toplumsal barışı ve tertibi onarmak yerine daha fazla bozabilir.
İşte bu biçimdesi vakit içinderda “büyük koalisyon” gereksinimi ortaya çıkar. Savaş vakit içinderında, büyük doğal afetlerin yahut ekonomik krizlerin toplum tertibini sarstığı devirlerde tarafların ellerini taşın altına koymalarını sağlamanın yolu budur. Tek başına üstlenilemeyecek kadar ağır bir yüktür bu biçimde vakit içinderda iktidar.
Bugün “büyük koalisyon” dendiğinde akla birinci gelen ülke ise Almanya. Çünkü artık siyasete veda etmiş olan Merkel üst üste dört iktidar devrinin üçünde büyük koalisyon hükümetlerinin başbakanı olarak nazaranv yaptı. Artık de bir daha bu biçimde bir hükümet formülünün arayışı var Berlin’de. Zira ülkedeki modüllü yapı sağda yahut solda koalisyona elverişli değil. NATO’dan çıkmayı savunan Sol Parti katılacağı bir koalisyonun zayıf karnı olabilir. Benzeri biçimde yabancı düşmanı Alternatif Parti’ye de ne sağdaki ne de soldaki koalisyon hesaplarının hiç birinde yer verilmiyor. Geçen seçimde yüzde 12,5 olan oyu bu seçimde yüzde 10,5’a düşmüş olan bu parti –tıpkı bizdeki HDP üzere– yasal olarak parlamentoda temsil ediliyor lakin sistem aksisi durumu ötürüsıyla fiilen meşruiyeti kabul edilmiyor.
***
Büyük koalisyon formüllerine bugüne kadar pek alıcının çıkmadığı Türkiye’nin ise farklı toplumsal kuralları ve farklı bir siyaset kültürü var. Bizdeki partilerin kendileri kurumsal gelenek sahibi olmadıkları için toplumdaki kutuplaşmanın derinliğine nazaran hareket etmek zorunda olmaları burada ehemmiyet kazanıyor.
Ne var ki Türkiye bugün bir “büyük koalisyon”a gerçek manada gereksinim duyuran bir müddetcin ortasından geçiyor. Bugün tek bir partinin yahut dar bir blokun altından kalkamayacağı tartıda sorunlar var. İktisattaki sorunlar, dış siyasetteki problemler… Yolsuzluk problemi… Bir ucu devletin içine uzanan örgütlü cürümler problemi… Tarımdaki, sıhhatteki, yargıdaki, eğitimdeki problemler…
Ve zorunluklar… Kurumların etkisizleştirilmesi, hukukun devre dışı bırakılması kararında çalışmaz hale getirilen devlet makinasının onarılma zorunluğu…
Hepsinden daha kıymetlisi ise toplumdaki kutuplaşmanın giderilmesi yolunda atılması gereken adımlar… Milletin birbirine adeta düşman hale gelmiş olmasının müsebbibi olan çatışmacı ve dışlayıcı siyaset retoriğini unutturmanın kaçınılmazlığı… Ulusal birliği konsolide edebilmek için bir daha sonraki siyasi iktidarın mümkün olduğunca toplumun her bölümünü birlikte kucaklayabilecek yapıda olması gereği…
***
Sorunlarımız ve zorunluklarımız Türkiye için büyük koalisyonun niye muhtaçlık olduğu sorusunun karşılıkları. Pekala, nasıl kurulacak bu koalisyon? Ülkedeki iki büyük partinin bir ortaya gelmesiyle mi? elbette hayır. O talihi fazlacatan tükettik. Daha doğrusu mevcut iktidar kendini tüketti bilhassa son beş altı yıl ortasında. Kendisiyle birlikte bütün Türkiye’nin maddi ve manevi birikimlerini, gücünü, huzurunu da tüketti. Gelinen bugünkü noktada kendi seçmen tabanının sabrını da tüketti.
Artık bu dertli süreç önümüzdeki birinci seçimde bitecek üzere görünüyor. Artık ülke olarak elde avuçta kalanları kurtarmak ve kırılanları onarmak için el birliği ortasında hareket etmemiz ve siyaset cephesinde de buna uygun bir büyük koalisyonun ortaya çıkması gerekiyor.
Aslında bu biçimde bir yapının nüvesi ortaya çıktı sayılır. bir daha parlamenter nizama dönüşün çerçevesini, içeriğini ve yol haritasını belirlemek üzere bugünlerde temsilcileri bir ortaya gelen “altı parti”nin bu iş birliğinin tabanını genişletmeleri ve seçim daha sonrasında bir “milli birlik” ruhuyla birliktece çalışmaya devam etmeleri mümkün ve beklenen görünüyor.
Seçim gününe kadar –var iseyım olarak– farklı ittifak blokları oluşacak olsa bile ülkenin temel problemleri ve bunların tahlili hakkında halihazırda mevcut bulunan fikrî konsensüs devam ettiği surece siyasi işbirliği de olacaktır. Mevcut aktörlerden hiç birinin bundan kaçınma lüksü yok.
Lakin aslına bakarsan her biri hayli farklı toplumsal bölümlerin temsilcisi durumundaki partilerin (Millet İttifakı+GELECEK+DEVA) oluşturduğu muhalefet blokunun uzun müddettir çabucak her hususta gösterdiği ahenk bu manada yeni bir “büyük koalisyon” için ümit işareti.
En kıymetlisi, bugün Türkiye bu biçimdesi bir “büyük koalisyon”u konuşmaya hazır görünüyor.