Astım, hava yollarının kronik (müzmin) hastalığıdır. Soluduğumuz hava akciğerlerimize yani oksijen ile karbondioksit değişiminin yapıldığı alveollere (keseciklere) havayollarından geçerek ulaşmaktadır. Astım aslında karmaşık bileşenleri olan bir klinik sendrom olarak kabul edilmektedir. Hastaların hava yollarında mikrobik olmayan iltihap vardır. İltihabi süreçte hem hava yollarında çok hassaslaşma olurken birebir vakitte çok hücre birikimi, mukus ve hava yollarını saran kaslarda kasılma meydana gelir. Tüm bu faktörlerin tesiriyle hava yolları daralır. Nefes alıp verirken zorlanmaya başlarız. Soluduğumuz havanın alveol dediğimiz keseciklere ulaşmasında sıkıntılar yaşanmaya başlar. Bu durumda hastalarda öksürük üzere yavaşça bulgulardan, ağır nefes darlığına kadar değişen geniş yelpazede semptomlar ortaya çıkar.
Astım tanısı olan şikayeti olmayan hastalar da bile havayollarında iltihap bulunmaktadır. Olağanda tepki verilmemesi gereken tetikleyicilerle (alerjenler, hava kirliliği, sigara dumanı) karşılaştıklarında hava yollarında çok hassasiyet olduğu için öksürük, nefes darlığı üzere semptomlar ortaya çıkar.
Astım çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalığıdır. Dünyada 300 milyon şahısta astım olduğu bilinmektedir. Sıklığı da giderek artmaktadır. Ülkemizde her 10 çocuğun birinde astım olduğu bilinmektedir. Bu oran erişkinlerde daha düşüktür.
Öbür alerjik hastalıklarda olduğu üzere astımında nasıl geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Günümüzde alerjik hastalıkların gelişmenini açıklamaya çalışan “hijyen hipotezi” hala geçerliliğini sürdürmektedir. Astım ya da öbür alerjik hastalıkların çoğunluklarındaki artışın, dünyadaki sosyo-ekonomik seviyedeki düzgünleşme devrine denk gelmesi bu hipotezin temelini oluşturmaktadır.
Astım semptomları alerjenler ile karşılaşıldığında ortaya çıktığı üzere, kimi bireylerde idman daha sonrasında da görülebilir. Spor yaparken ortaya çıkan bu durum antrenmanın tetiklediği bronkokonstrüksiyon (EIB) olarak isimlendirilmektedir. bir daha kimi meslekleri yapan bireylerde işine özgün alerjenlere bağlı astım (mesleksel astım) görülebilir.
Astım gibisi bulgular çocukluk devrinde bilhassa 5 yaş altında sıkça görülür. bu vakitte astım tanısı temalırken dikkatli olunması gerekir. Bu bahiste alerji ve immünoloji hekimlerinden yardım alınması uygun olur.
Astım ne yazık ki kür (tamamen düzelme) edilebilen bir hastalık değildir. Lakin doktorunuzla düzgün bir işbirliği ile astımınızı kolay kolay denetim altına alabilirsiniz. Ve hayatınıza meselesiz olarak olağan bireyler üzere devam edebilirsiniz.
Astım Semptomları nelerdir?
Astım semptomları bireyler içinde farklılıklar gösterebilir. En sık görülen semptom göğüsten gelen hışıltı (vizing) sesidir. Hava yollarındaki daralma kararı nefes verirken ortaya çıkar.
Hangi bulgular astımı düşündürmelidir?
Nefes darlığı
Göğüste tıkanma hissi ya da ağrı
Uzun müddetli öksürükler
Uykudan uyandıran öksürük ve hışıltı.
Astım semptomları ekseriyetle tetikleyiciler (infeksiyonlar, alerjenler, idman vb) ile karşılaşıldığında ortaya çıkar. Astım semptomlarının alerjik olmayan tütün dumanı, hava kirliliği, kimyasal/kozmetik kokular ya da soğuk havalarda da ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Çocuklarda idmanla yani oyun oynarken ortaya çıkan öksürük astım belirtisi olabilir.
Semptomlar ağır olduğunda ya da besbelli nefes darlığında astım atağından kelam edebiliriz. Bu durumda süratli hareket edilmeli, gerekirse hekiminizle irtibata geçip tedavi planınızda değişiklikler yapılmalıdır.
Astım Tanısı Nasıl Konulabilir?
Astım teşhisinin konulabilmesi için evvela hastanın güzel bir biçimde kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Birçok olayda teşhis, hastanın hikayesi ve semptomların özelliklerine bakılırsa kolaylıkla konulabilir.
Ailesel alerjik hastalık bulunması teşhis için çok değerlidir. Astım semptomları gece yahut sabaha karşı daha sık ortaya çıkabilir. Tetikleyiciler (alerjen, antrenman, hava kirliliği, vb) ile karşılaşıldığında öksürük, göğüste hışıltı sesinin duyulması ya da nefes darlığının oluşması astım tanısı için değerli özelliklerdir. Öteki bir kıymetli konu ise astım hastaları şikayeti olmadan büsbütün olağan olduğu periyotları de vardır. Öbür kronik akciğer hastalıklarından ayırıcı değerli bir özelliktir.
Hikaye ve hastanın muayenesi ile büyük ölçüde teşhis konulabilmesinin yanında ek laboratuvar incelemelerine de birçok vakit ihtiyaç duyulmaktadır. Laboratuvar incelemeleri, teşhis konulması yanında hastanın takip sürecinin de objektif parametrelerle yapılmasını sağlamaktadır.
Tanısal süreçler
Teneffüs işlev testleri (Spirometri)
Bronş provokasyon testleri
Metakolin
Antrenman
Başka
Tetikleyicilerin belirlenmesi
Deri prik testleri
İntradermal testler
Astım teşhisinin konulmasında en kıymetli basamaklardan birisi teneffüs işlev testleridir (SFT). Tecrübeli işçi tarafınca uygun ortamlarda yapılması gerekir. Derin nefes alındıktan daha sonra süratle aygıta üflenir. Bu test ile akciğerlerinizdeki havanın 1.saniyedeki çıkan ölçüsünün (FEV1) >%80 olması beklenmektedir. Astım şiddetine nazaran bu bedellerde düşüklük gözlemlenebilir. Lakin astımlı hastalarda bronşlarda daralma olup olmadığını göstermek için teneffüs işlev testleri olağan olsa bile kısa tesirli ß2 agonist (salbutamol) verilerek süreç yinelanır. Hastanın birinci kıymetine nazaran muhakkak oranda artış görülürse teşhis için epeyce kıymetli bir bulgudur.
Teneffüs işlev testleri hem astım tanısı konulmasında, şiddetinin belirlenmesinde ve hastanın takibinde hayli değerlidir.
Lakin birtakım durumlarda hastanın hikayesi astım ile uyumlu olsa da teneffüs işlev testleri olağan olabilir. Bu durumda hastalara provokasyon testlerinin yapılması gerekir. Provokasyon testlerinden hangisinin yapılacağına doktorunuz karar verecektir. Çoğunlukla farklı dozlarda ilaç (metakolin)inhalasyonuyla ya da antrenman ile bu testler yapılabilir.
Astım tanısı konulduktan daha sonra hastalığı denetim altına almak için var ise tetikleyicilerinin (alerjenler) belirlenmesi gerekmektedir. Hastanın semptomlarının özelliklerine göre seçilen alerjenlerle deri prik testleri yapılır. Olumlu çıkan alerjenler için hastalara korunma tedbirlerinin alınması tavsiye edilir.
Alerji deri testleri ile astım tanısı konulamaz. pek epeyce hastanın deri testi olumluluğu olsa bile hasta olmadığını biliyoruz. Bu niçinle testlerin yapılması ve yorumlanması alerji ve klinik immünoloji uzmanları tarafınca yapılmalıdır. Aksi taktirde hem tanısal yanlışlıklar yaşayabilir tıpkı vakitte gereksiz tedbirlere ve tedavilere maruz kalabilirsiniz.
Astımın tedavisi ve izlemi
Her şeydilk evvel astım hastalığında kür dediğimiz büsbütün düzelmenin olmadığı bilinmelidir. Astımda denetimi sağlamak için bir kaç basamağın birlikte uygulanması gerekmektedir. Bir mevzuda aksaklık yaşandığında hastalığın denetimi konusunda problemler yaşanmaya başlar.
Astım,
İlaçların nizamlı kullanılması,
Tetikleyicilerden kaçınılması (çevre kontrolü) ve
Yeterli bir doktor hasta işbirliği ile denetim altına alınabilir.
Her üç basamakta hastaya yeterli eğitim verilmesi muvaffakiyet için şayet olmazsa olmazımızdır. Hasta eğitiminde ilaçların kullanım teknikleri, izleyeceği yol haritası , tetikleyicilerden nasıl korunacağı ve sorun yaşadığında yapabileceği birinci müdahaleler konusunda donanımlı olması sağlanmalıdır. şüphesiz astım kronik bir hastalık olduğu için gerektiğinde aileye ya da hastaya ruhsal dayanak verilmelidir.
Temel yaklaşımların yanında gerektiğinde hastalığı denetim etmek için birçok vakit ilaç kullanmasına da gereksinim duyulmaktadır.
Bu süreçte kullanılan ilaçlar denetim edici ve rahatlatıcı ilaçlar olarak isimlendirilir. İlaçlar daha hayli teneffüs yolu (inhalasyon) ile alındığı için kullanması konusunda eğitim verilmesi gerekir. Uygun teknik ve aygıtlar kullanılmadığında ilaçlardan beklenen etkiyi goremezsiniz.
Kronik hava yolu hastalığı olarak astım hastalarında bronşlarda mikrobik olmayan inflamasyon olduğu için buna yönelik ilaçların kullanılması epeyce değerlidir. Günümüzde az sayıda lakin epeyce tesirli ilaçlar ile astım hastalığının denetimi sağlanabilmektedir. Anti-inflamtuvar tesire sahip en tesirli ilaçlar kortizonlardır (kortikosteroid). Bu ilaçlar teneffüs yolu ile değişik formlarda hastaların kullanmasına sunulmuştur. Kullanım teknikleri açısından her birinin başka özellikleri vardır. Doktorlar kâfi vakit ayırarak bu bahiste hastalara eğitim vermelidir. Bu ilaçlar teneffüs yolu ile fazlaca düşük dozlarda alınmakta ve yalnızca akciğerlerimizde tesirli olmaktadır. Doktor denetiminde kullanıldığında kıymetli yan tesirleri bulunmamaktadır.
Astım denetiminde lökotrienlerin tesirini reseptörleri seviyesinde bloke eden ilaçlarda (montelukast)kullanılabilir. Bunların tesiri nispeten kortizonlu ilaçlara bakılırsa daha azdır. Ağızdan günde bir sefer alınarak kullanılır.
Astımın denetiminde zorluklar yaşandığı vakit tedaviye ağız yoluyla verilen kortizonlu ilaçlar eklenebilir. Son senelerda sıkıntı astım olaylarında biyolojik ajanlarda tedaviye girmiştir. Anti-IgE ile denetim edilemeyen astımlı hastalarda düzgün sonuçlar alınmaktadır. Anti-IgE’nin, kılavuzlarda önerilen tedavilere karşılık alınamadığında, bu tedavilere ek olarak kullanılması önerilmektedir.
Astım tedavisinde kurtarıcı ilaçlar
Kurtarıcı ilaçlar teneffüs yolu ile alınırlar. Daralmış bronşlarda hava yollarının etrafındaki düz kasları gevşeterek hastanın daha rahat nefes almasını sağlarlar. Salbutamol (ß2 agonist) en sık kullandığımız bronş genişleticilerden birisidir. Tesiri dakikalar içerisinde başlar. Astım ataklarında kısa aralıklarla pek epey defa kullanılabilir. Ayrıyeten hastaların kendisi de semptomları olduğu vakit kullanabilirler. Bu ilaçlar hastalarda rahatlama yapar fakat hava yollarındaki iltihap üzerine tesiri yoktur. İlacın rahatlatması sizde rehavete niye olmasın.
Unutmayın. Haftada iki seferden daha fazla rahatlatıcı ilaç kullanıyorsanız hekiminizle temasa geçmelisiniz!
Uzun tesirli olan ß2 agonist ilaçlar (formeterol, salmeterol vb) astım denetimi için kullanılmaktadır. Uzun tesirli olanlar kortizon üzere denetim edici ilaçlar ile kombine biçimde hastaların kullanmasına sunulmuştur. Lakin bu ilaçlar kesinlikle alerji ve immünoloji uzmanlarının önerisi alınarak kullanılmalıdır.
Astımlı hastalarda rahatlatıcı ilaçlardan bir başkası ise antikolinerjiklerdir. Bu ilaçlar bir daha teneffüs yolu ile alınırlar. Fakat kısa tesirli ß2 agonistlere (salbutamol) göre tesiri daha azdır ve geç başlar. Antikolinerjikler (ipratropium) havayollarındaki düz kasları denetim eden hudutları bloke ederek genişlemeye yol açarlar. Klinik uygulamada birinci tercih edilen ilaç değildir. Lakin ß2 agonistlere kâfi karşılık alınmadığı vakit ek olarak kullanması tercih edilmektedir.
Daha fazla bilgiyi ilaçlar kısmından alabilirsiniz.
ÖZEL DURUMLAR ve ASTIM
Gebelik ve Astım
Hamilelik periyodunda hiçbir ilacın kullanılmasını istek etmiyoruz. Ne yazık ki birden fazla vakit bu mümkün olmamaktadır. Milletlerarası kılavuzlar astımı olan gebe bayanların astım ilaçları ile tedavi edilmelerinin, astım belirtilerinin ve astım ataklarının olmasından daha inançlı olduğunu önermektedir. Yani hamilelik sırasında astımın kâfi biçimde denetim altında tutulmasının hem annenin birebir vakitte bebeğin sıhhati açısından daha değerli olduğunu söyleyebiliriz. Gebelik sürecinin birtakım astımlı hastalar üzerinde olumlu tesiri olabileceği üzere, kimi astımlı hastalar üzerinde de olumsuz etkisinin olabileceği unutulmamalıdır. Başka yandan güzel denetim edilemeyen astımlı hastalarda gebelik komplikasyonlarında da artış görülmektedir.
Hamilelikte astım denetimini nasıl sağlayabilirim?
Güzel bir astım denetimi hem anne birebir vakitte bebeğinizin sıhhati için fazlaca kıymetlidir. Gebelik sürecinde bilhassa bebeğin muhtaçlığı olan oksijen dayanağının sağlanabilmesi için astımınızın denetiminin yeterli olması gerekmektedir. Bunun için;
Nizamlı denetimlerinizi yaptırın
Eğitim; Hasta-hekim işbirliği epeyce değerli
Astımınız kötüleştiren tetikleyicilerden kaçının
Uygun ilaç tedavisi alın
Astım denetimi doktorunuzla uygun işbirliği yaparak sağlanabilir. Kullanmakta olduğunuz tüm ilaçları gözden geçirin. Zararsız üzere görünen vitaminler ve bitkisel eserler bebeğiniz için sakıncalı olabilir. Her hangi bir ilacı almadan evvel kesinlikle hekiminize danışın. Yalnızca hekiminizin önerdiği ve reçete ettiği ilaçları kullanın.
ÖZEL DURUMLAR ve ASTIM
Antrenmana Bağlı Bronkokonstrüksiyon
Antrenman yaparken ya da çabucak sonrasındasında nefes darlığı, öksürük ya da göğüste sıkışma hissi ortaya çıkabilir. Bu durum idmanın tetiklediği bronkokonstruksiyon olarak tanımlanmaktadır. Astımı olmayan şahıslarda görülebileceği üzere alerjisi olan astımlı bireylerde de ortaya çıkabilir.
Semptomlar ve bulgular çoklukla idmandan daha sonraki 20 dakika içerisinde çıkmaktadır. Bu hastaların teneffüs yolları soğuk ve kuru havaya karşı daha hassastır. Teneffüs sırasında akciğerlerimize ulaşan hava, burunda nemlendirilir ve ısıtılır. Lakin idman sırasında nefes, ağız yolu ile alındığında hava daha kuru ve soğuk olarak akciğerlerimize ulaşmaktadır. Bu durum hava yollarında daralmaya ve semptomların ortaya çıkmasına niye olmaktadır. Hava kirliliği, teneffüs yolu infeksiyonları ve polenler de benzeri biçimde astım semptomlarının ortaya çıkmasına niye olabilirler. Şayet astımlı hastada antrenman ile öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı üzere semptomlar oluyorsa hastalığının denetiminde sorun olduğunu düşünmeliyiz.
Antrenmana Bağlı Bronkokonstrüksiyon Tanısı İçin Neler Yapabiliriz?
Spor yaparken ya da günlük yaşantınızda, rastgele bir efor sırasında teneffüs yolu ile ilgili problemler (nefes darlığı, öksürük, göğüste sıkışma hissi ve hışıltı) olduğunda kesinlikle alerji ve immünoloji uzmanına başvurmalısınız. Teşhis konulması için doktorunuz dikkatli bir hikaye aldıktan daha sonra size kimi testler yapacaktır.
birinci vakit içinderda size
Teneffüs İşlev Testleri.
sonrasındasında da,
Egzersiz Testi yapılacaktır.
Size yapılan teneffüs işlev test sonuçları düşük ve salbutamol (kısa tesirli ß2 agonist) inhalasyonundan daha sonra düzeliyorsa (reverzibilite testi) muhtemelen astımınız olduğunu söyleyebiliriz.
Lakin istirahat halinde teneffüs işlev testleri olağan ve bronkodilatatör (salbutamol) karşılığı yok ise size “antrenman challenge testi” yapılacaktır. Bu testler standart protokollere bakılırsa koşu bandında yapılır. Fakat teşhis konulabilmesi için semptomlarınızın ortaya çıkmasına niye olan eforlar (koşu bandı yahut aktivitenizin çeşidine bakılırsa) yaptırılarak ta test yapılabilir. Semptomlarınızın ortaya çıkıp çıkmadığı seri teneffüs işlevleri yapılarak gösterilmeye çalışılır. Bu testler sırasında teneffüs işlev test kıymetlerinde makul bir oranda düşme olursa teşhis konulabilir.
İdman ile bağlı teneffüs sistemimle ilgili meseleler yaşıyorum. Nasıl tedavi olabilirim?
Şayet astımınız var ise ve antrenman sırasında teneffüs yolu sorunları (öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı) yaşıyorsanız hava yollarınızda iltihap olduğunu ve denetim altında olmadığınızı söyleyebiliriz. Bu durumda doktorunuz size astımınızı denetim edecek ilaçlar (inhale kortikosteroid, lökotrien reseptörlerini bloke eden ilaçlar vb) başlayabilir. Bu ilaçları aslına bakarsan kullanıyorsanız astımınız denetim altına almak için hekiminizin sizi bir daha değerlendirmesi gerekmektedir. İlaçlarınızı bir daha düzenleyebilir, kullanım tekniklerinizi ve alerjenlerden korunma tedbirlerinizi gözden geçirebilir.
Astımınız yoksa ve yalnızca antrenmana bağlı olarak teneffüs yolu sorunları yaşıyorsanız hekiminiz size kısa tesirli bronkodilatasyon yapan ilaçlar (salbutamol) önerebilir. Şikayetleriniz olduğunda ya da antrenmana başlamadan 30 dakika evvel almanız sizi rahatlatabilir.
İdman ile bağlantılı teneffüs sistemimle ilgili problemlerimi gidermek için alacağım tedbirler var mıdır?
Soğuk havalarda, hava kirliliği olan bölgelerde ya da polen yoğunluğunun fazla olduğu devirlerde antrenmandan kaçınmanız size düzgün gelecektir. Virüslere bağlı bir üst teneffüs yolu geçiriyorsanız antrenmanınızı ertelemelisiniz. Soluduğunuz havayı filtre edecek ya da ısıtacak tedbirleri de (ağzınızı kapatacak atkı, boyunluk ya da eşarp) alırsanız daha rahat edebilirsiniz.
İdman ile bağlantılı teneffüs sistemimle ilgili sıkıntılarım var. Hangi sporları tercih etmeliyim?
Aslında astımınız denetim altında ise istediğiniz her aktiviteyi yapabilirsiniz. Ağır efor gerektiren grup sporları yerine (futbol, basketbol, hentbol vb) ferdi sporları (yüzme, yürüyüş, yavaş tempoda bisiklete binmek) tercih edebilirsiniz.
Şayet dalış sporları yapmak istiyorsanız kesinlikle hekiminize danışmalısınız
Astım tanısı olan şikayeti olmayan hastalar da bile havayollarında iltihap bulunmaktadır. Olağanda tepki verilmemesi gereken tetikleyicilerle (alerjenler, hava kirliliği, sigara dumanı) karşılaştıklarında hava yollarında çok hassasiyet olduğu için öksürük, nefes darlığı üzere semptomlar ortaya çıkar.
Astım çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalığıdır. Dünyada 300 milyon şahısta astım olduğu bilinmektedir. Sıklığı da giderek artmaktadır. Ülkemizde her 10 çocuğun birinde astım olduğu bilinmektedir. Bu oran erişkinlerde daha düşüktür.
Öbür alerjik hastalıklarda olduğu üzere astımında nasıl geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Günümüzde alerjik hastalıkların gelişmenini açıklamaya çalışan “hijyen hipotezi” hala geçerliliğini sürdürmektedir. Astım ya da öbür alerjik hastalıkların çoğunluklarındaki artışın, dünyadaki sosyo-ekonomik seviyedeki düzgünleşme devrine denk gelmesi bu hipotezin temelini oluşturmaktadır.
Astım semptomları alerjenler ile karşılaşıldığında ortaya çıktığı üzere, kimi bireylerde idman daha sonrasında da görülebilir. Spor yaparken ortaya çıkan bu durum antrenmanın tetiklediği bronkokonstrüksiyon (EIB) olarak isimlendirilmektedir. bir daha kimi meslekleri yapan bireylerde işine özgün alerjenlere bağlı astım (mesleksel astım) görülebilir.
Astım gibisi bulgular çocukluk devrinde bilhassa 5 yaş altında sıkça görülür. bu vakitte astım tanısı temalırken dikkatli olunması gerekir. Bu bahiste alerji ve immünoloji hekimlerinden yardım alınması uygun olur.
Astım ne yazık ki kür (tamamen düzelme) edilebilen bir hastalık değildir. Lakin doktorunuzla düzgün bir işbirliği ile astımınızı kolay kolay denetim altına alabilirsiniz. Ve hayatınıza meselesiz olarak olağan bireyler üzere devam edebilirsiniz.
Astım Semptomları nelerdir?
Astım semptomları bireyler içinde farklılıklar gösterebilir. En sık görülen semptom göğüsten gelen hışıltı (vizing) sesidir. Hava yollarındaki daralma kararı nefes verirken ortaya çıkar.
Hangi bulgular astımı düşündürmelidir?
Nefes darlığı
Göğüste tıkanma hissi ya da ağrı
Uzun müddetli öksürükler
Uykudan uyandıran öksürük ve hışıltı.
Astım semptomları ekseriyetle tetikleyiciler (infeksiyonlar, alerjenler, idman vb) ile karşılaşıldığında ortaya çıkar. Astım semptomlarının alerjik olmayan tütün dumanı, hava kirliliği, kimyasal/kozmetik kokular ya da soğuk havalarda da ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Çocuklarda idmanla yani oyun oynarken ortaya çıkan öksürük astım belirtisi olabilir.
Semptomlar ağır olduğunda ya da besbelli nefes darlığında astım atağından kelam edebiliriz. Bu durumda süratli hareket edilmeli, gerekirse hekiminizle irtibata geçip tedavi planınızda değişiklikler yapılmalıdır.
Astım Tanısı Nasıl Konulabilir?
Astım teşhisinin konulabilmesi için evvela hastanın güzel bir biçimde kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Birçok olayda teşhis, hastanın hikayesi ve semptomların özelliklerine bakılırsa kolaylıkla konulabilir.
Ailesel alerjik hastalık bulunması teşhis için çok değerlidir. Astım semptomları gece yahut sabaha karşı daha sık ortaya çıkabilir. Tetikleyiciler (alerjen, antrenman, hava kirliliği, vb) ile karşılaşıldığında öksürük, göğüste hışıltı sesinin duyulması ya da nefes darlığının oluşması astım tanısı için değerli özelliklerdir. Öteki bir kıymetli konu ise astım hastaları şikayeti olmadan büsbütün olağan olduğu periyotları de vardır. Öbür kronik akciğer hastalıklarından ayırıcı değerli bir özelliktir.
Hikaye ve hastanın muayenesi ile büyük ölçüde teşhis konulabilmesinin yanında ek laboratuvar incelemelerine de birçok vakit ihtiyaç duyulmaktadır. Laboratuvar incelemeleri, teşhis konulması yanında hastanın takip sürecinin de objektif parametrelerle yapılmasını sağlamaktadır.
Tanısal süreçler
Teneffüs işlev testleri (Spirometri)
Bronş provokasyon testleri
Metakolin
Antrenman
Başka
Tetikleyicilerin belirlenmesi
Deri prik testleri
İntradermal testler
Astım teşhisinin konulmasında en kıymetli basamaklardan birisi teneffüs işlev testleridir (SFT). Tecrübeli işçi tarafınca uygun ortamlarda yapılması gerekir. Derin nefes alındıktan daha sonra süratle aygıta üflenir. Bu test ile akciğerlerinizdeki havanın 1.saniyedeki çıkan ölçüsünün (FEV1) >%80 olması beklenmektedir. Astım şiddetine nazaran bu bedellerde düşüklük gözlemlenebilir. Lakin astımlı hastalarda bronşlarda daralma olup olmadığını göstermek için teneffüs işlev testleri olağan olsa bile kısa tesirli ß2 agonist (salbutamol) verilerek süreç yinelanır. Hastanın birinci kıymetine nazaran muhakkak oranda artış görülürse teşhis için epeyce kıymetli bir bulgudur.
Teneffüs işlev testleri hem astım tanısı konulmasında, şiddetinin belirlenmesinde ve hastanın takibinde hayli değerlidir.
Lakin birtakım durumlarda hastanın hikayesi astım ile uyumlu olsa da teneffüs işlev testleri olağan olabilir. Bu durumda hastalara provokasyon testlerinin yapılması gerekir. Provokasyon testlerinden hangisinin yapılacağına doktorunuz karar verecektir. Çoğunlukla farklı dozlarda ilaç (metakolin)inhalasyonuyla ya da antrenman ile bu testler yapılabilir.
Astım tanısı konulduktan daha sonra hastalığı denetim altına almak için var ise tetikleyicilerinin (alerjenler) belirlenmesi gerekmektedir. Hastanın semptomlarının özelliklerine göre seçilen alerjenlerle deri prik testleri yapılır. Olumlu çıkan alerjenler için hastalara korunma tedbirlerinin alınması tavsiye edilir.
Alerji deri testleri ile astım tanısı konulamaz. pek epeyce hastanın deri testi olumluluğu olsa bile hasta olmadığını biliyoruz. Bu niçinle testlerin yapılması ve yorumlanması alerji ve klinik immünoloji uzmanları tarafınca yapılmalıdır. Aksi taktirde hem tanısal yanlışlıklar yaşayabilir tıpkı vakitte gereksiz tedbirlere ve tedavilere maruz kalabilirsiniz.
Astımın tedavisi ve izlemi
Her şeydilk evvel astım hastalığında kür dediğimiz büsbütün düzelmenin olmadığı bilinmelidir. Astımda denetimi sağlamak için bir kaç basamağın birlikte uygulanması gerekmektedir. Bir mevzuda aksaklık yaşandığında hastalığın denetimi konusunda problemler yaşanmaya başlar.
Astım,
İlaçların nizamlı kullanılması,
Tetikleyicilerden kaçınılması (çevre kontrolü) ve
Yeterli bir doktor hasta işbirliği ile denetim altına alınabilir.
Her üç basamakta hastaya yeterli eğitim verilmesi muvaffakiyet için şayet olmazsa olmazımızdır. Hasta eğitiminde ilaçların kullanım teknikleri, izleyeceği yol haritası , tetikleyicilerden nasıl korunacağı ve sorun yaşadığında yapabileceği birinci müdahaleler konusunda donanımlı olması sağlanmalıdır. şüphesiz astım kronik bir hastalık olduğu için gerektiğinde aileye ya da hastaya ruhsal dayanak verilmelidir.
Temel yaklaşımların yanında gerektiğinde hastalığı denetim etmek için birçok vakit ilaç kullanmasına da gereksinim duyulmaktadır.
Bu süreçte kullanılan ilaçlar denetim edici ve rahatlatıcı ilaçlar olarak isimlendirilir. İlaçlar daha hayli teneffüs yolu (inhalasyon) ile alındığı için kullanması konusunda eğitim verilmesi gerekir. Uygun teknik ve aygıtlar kullanılmadığında ilaçlardan beklenen etkiyi goremezsiniz.
Kronik hava yolu hastalığı olarak astım hastalarında bronşlarda mikrobik olmayan inflamasyon olduğu için buna yönelik ilaçların kullanılması epeyce değerlidir. Günümüzde az sayıda lakin epeyce tesirli ilaçlar ile astım hastalığının denetimi sağlanabilmektedir. Anti-inflamtuvar tesire sahip en tesirli ilaçlar kortizonlardır (kortikosteroid). Bu ilaçlar teneffüs yolu ile değişik formlarda hastaların kullanmasına sunulmuştur. Kullanım teknikleri açısından her birinin başka özellikleri vardır. Doktorlar kâfi vakit ayırarak bu bahiste hastalara eğitim vermelidir. Bu ilaçlar teneffüs yolu ile fazlaca düşük dozlarda alınmakta ve yalnızca akciğerlerimizde tesirli olmaktadır. Doktor denetiminde kullanıldığında kıymetli yan tesirleri bulunmamaktadır.
Astım denetiminde lökotrienlerin tesirini reseptörleri seviyesinde bloke eden ilaçlarda (montelukast)kullanılabilir. Bunların tesiri nispeten kortizonlu ilaçlara bakılırsa daha azdır. Ağızdan günde bir sefer alınarak kullanılır.
Astımın denetiminde zorluklar yaşandığı vakit tedaviye ağız yoluyla verilen kortizonlu ilaçlar eklenebilir. Son senelerda sıkıntı astım olaylarında biyolojik ajanlarda tedaviye girmiştir. Anti-IgE ile denetim edilemeyen astımlı hastalarda düzgün sonuçlar alınmaktadır. Anti-IgE’nin, kılavuzlarda önerilen tedavilere karşılık alınamadığında, bu tedavilere ek olarak kullanılması önerilmektedir.
Astım tedavisinde kurtarıcı ilaçlar
Kurtarıcı ilaçlar teneffüs yolu ile alınırlar. Daralmış bronşlarda hava yollarının etrafındaki düz kasları gevşeterek hastanın daha rahat nefes almasını sağlarlar. Salbutamol (ß2 agonist) en sık kullandığımız bronş genişleticilerden birisidir. Tesiri dakikalar içerisinde başlar. Astım ataklarında kısa aralıklarla pek epey defa kullanılabilir. Ayrıyeten hastaların kendisi de semptomları olduğu vakit kullanabilirler. Bu ilaçlar hastalarda rahatlama yapar fakat hava yollarındaki iltihap üzerine tesiri yoktur. İlacın rahatlatması sizde rehavete niye olmasın.
Unutmayın. Haftada iki seferden daha fazla rahatlatıcı ilaç kullanıyorsanız hekiminizle temasa geçmelisiniz!
Uzun tesirli olan ß2 agonist ilaçlar (formeterol, salmeterol vb) astım denetimi için kullanılmaktadır. Uzun tesirli olanlar kortizon üzere denetim edici ilaçlar ile kombine biçimde hastaların kullanmasına sunulmuştur. Lakin bu ilaçlar kesinlikle alerji ve immünoloji uzmanlarının önerisi alınarak kullanılmalıdır.
Astımlı hastalarda rahatlatıcı ilaçlardan bir başkası ise antikolinerjiklerdir. Bu ilaçlar bir daha teneffüs yolu ile alınırlar. Fakat kısa tesirli ß2 agonistlere (salbutamol) göre tesiri daha azdır ve geç başlar. Antikolinerjikler (ipratropium) havayollarındaki düz kasları denetim eden hudutları bloke ederek genişlemeye yol açarlar. Klinik uygulamada birinci tercih edilen ilaç değildir. Lakin ß2 agonistlere kâfi karşılık alınmadığı vakit ek olarak kullanması tercih edilmektedir.
Daha fazla bilgiyi ilaçlar kısmından alabilirsiniz.
ÖZEL DURUMLAR ve ASTIM
Gebelik ve Astım
Hamilelik periyodunda hiçbir ilacın kullanılmasını istek etmiyoruz. Ne yazık ki birden fazla vakit bu mümkün olmamaktadır. Milletlerarası kılavuzlar astımı olan gebe bayanların astım ilaçları ile tedavi edilmelerinin, astım belirtilerinin ve astım ataklarının olmasından daha inançlı olduğunu önermektedir. Yani hamilelik sırasında astımın kâfi biçimde denetim altında tutulmasının hem annenin birebir vakitte bebeğin sıhhati açısından daha değerli olduğunu söyleyebiliriz. Gebelik sürecinin birtakım astımlı hastalar üzerinde olumlu tesiri olabileceği üzere, kimi astımlı hastalar üzerinde de olumsuz etkisinin olabileceği unutulmamalıdır. Başka yandan güzel denetim edilemeyen astımlı hastalarda gebelik komplikasyonlarında da artış görülmektedir.
Hamilelikte astım denetimini nasıl sağlayabilirim?
Güzel bir astım denetimi hem anne birebir vakitte bebeğinizin sıhhati için fazlaca kıymetlidir. Gebelik sürecinde bilhassa bebeğin muhtaçlığı olan oksijen dayanağının sağlanabilmesi için astımınızın denetiminin yeterli olması gerekmektedir. Bunun için;
Nizamlı denetimlerinizi yaptırın
Eğitim; Hasta-hekim işbirliği epeyce değerli
Astımınız kötüleştiren tetikleyicilerden kaçının
Uygun ilaç tedavisi alın
Astım denetimi doktorunuzla uygun işbirliği yaparak sağlanabilir. Kullanmakta olduğunuz tüm ilaçları gözden geçirin. Zararsız üzere görünen vitaminler ve bitkisel eserler bebeğiniz için sakıncalı olabilir. Her hangi bir ilacı almadan evvel kesinlikle hekiminize danışın. Yalnızca hekiminizin önerdiği ve reçete ettiği ilaçları kullanın.
ÖZEL DURUMLAR ve ASTIM
Antrenmana Bağlı Bronkokonstrüksiyon
Antrenman yaparken ya da çabucak sonrasındasında nefes darlığı, öksürük ya da göğüste sıkışma hissi ortaya çıkabilir. Bu durum idmanın tetiklediği bronkokonstruksiyon olarak tanımlanmaktadır. Astımı olmayan şahıslarda görülebileceği üzere alerjisi olan astımlı bireylerde de ortaya çıkabilir.
Semptomlar ve bulgular çoklukla idmandan daha sonraki 20 dakika içerisinde çıkmaktadır. Bu hastaların teneffüs yolları soğuk ve kuru havaya karşı daha hassastır. Teneffüs sırasında akciğerlerimize ulaşan hava, burunda nemlendirilir ve ısıtılır. Lakin idman sırasında nefes, ağız yolu ile alındığında hava daha kuru ve soğuk olarak akciğerlerimize ulaşmaktadır. Bu durum hava yollarında daralmaya ve semptomların ortaya çıkmasına niye olmaktadır. Hava kirliliği, teneffüs yolu infeksiyonları ve polenler de benzeri biçimde astım semptomlarının ortaya çıkmasına niye olabilirler. Şayet astımlı hastada antrenman ile öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı üzere semptomlar oluyorsa hastalığının denetiminde sorun olduğunu düşünmeliyiz.
Antrenmana Bağlı Bronkokonstrüksiyon Tanısı İçin Neler Yapabiliriz?
Spor yaparken ya da günlük yaşantınızda, rastgele bir efor sırasında teneffüs yolu ile ilgili problemler (nefes darlığı, öksürük, göğüste sıkışma hissi ve hışıltı) olduğunda kesinlikle alerji ve immünoloji uzmanına başvurmalısınız. Teşhis konulması için doktorunuz dikkatli bir hikaye aldıktan daha sonra size kimi testler yapacaktır.
birinci vakit içinderda size
Teneffüs İşlev Testleri.
sonrasındasında da,
Egzersiz Testi yapılacaktır.
Size yapılan teneffüs işlev test sonuçları düşük ve salbutamol (kısa tesirli ß2 agonist) inhalasyonundan daha sonra düzeliyorsa (reverzibilite testi) muhtemelen astımınız olduğunu söyleyebiliriz.
Lakin istirahat halinde teneffüs işlev testleri olağan ve bronkodilatatör (salbutamol) karşılığı yok ise size “antrenman challenge testi” yapılacaktır. Bu testler standart protokollere bakılırsa koşu bandında yapılır. Fakat teşhis konulabilmesi için semptomlarınızın ortaya çıkmasına niye olan eforlar (koşu bandı yahut aktivitenizin çeşidine bakılırsa) yaptırılarak ta test yapılabilir. Semptomlarınızın ortaya çıkıp çıkmadığı seri teneffüs işlevleri yapılarak gösterilmeye çalışılır. Bu testler sırasında teneffüs işlev test kıymetlerinde makul bir oranda düşme olursa teşhis konulabilir.
İdman ile bağlı teneffüs sistemimle ilgili meseleler yaşıyorum. Nasıl tedavi olabilirim?
Şayet astımınız var ise ve antrenman sırasında teneffüs yolu sorunları (öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı) yaşıyorsanız hava yollarınızda iltihap olduğunu ve denetim altında olmadığınızı söyleyebiliriz. Bu durumda doktorunuz size astımınızı denetim edecek ilaçlar (inhale kortikosteroid, lökotrien reseptörlerini bloke eden ilaçlar vb) başlayabilir. Bu ilaçları aslına bakarsan kullanıyorsanız astımınız denetim altına almak için hekiminizin sizi bir daha değerlendirmesi gerekmektedir. İlaçlarınızı bir daha düzenleyebilir, kullanım tekniklerinizi ve alerjenlerden korunma tedbirlerinizi gözden geçirebilir.
Astımınız yoksa ve yalnızca antrenmana bağlı olarak teneffüs yolu sorunları yaşıyorsanız hekiminiz size kısa tesirli bronkodilatasyon yapan ilaçlar (salbutamol) önerebilir. Şikayetleriniz olduğunda ya da antrenmana başlamadan 30 dakika evvel almanız sizi rahatlatabilir.
İdman ile bağlantılı teneffüs sistemimle ilgili problemlerimi gidermek için alacağım tedbirler var mıdır?
Soğuk havalarda, hava kirliliği olan bölgelerde ya da polen yoğunluğunun fazla olduğu devirlerde antrenmandan kaçınmanız size düzgün gelecektir. Virüslere bağlı bir üst teneffüs yolu geçiriyorsanız antrenmanınızı ertelemelisiniz. Soluduğunuz havayı filtre edecek ya da ısıtacak tedbirleri de (ağzınızı kapatacak atkı, boyunluk ya da eşarp) alırsanız daha rahat edebilirsiniz.
İdman ile bağlantılı teneffüs sistemimle ilgili sıkıntılarım var. Hangi sporları tercih etmeliyim?
Aslında astımınız denetim altında ise istediğiniz her aktiviteyi yapabilirsiniz. Ağır efor gerektiren grup sporları yerine (futbol, basketbol, hentbol vb) ferdi sporları (yüzme, yürüyüş, yavaş tempoda bisiklete binmek) tercih edebilirsiniz.
Şayet dalış sporları yapmak istiyorsanız kesinlikle hekiminize danışmalısınız