Yaklaşık bir yıldır “Erdoğan’ın hazırda tuttuğu parlamenter sisteme dönüş planı” olarak Ankara sokaklarında dolaşan “efsaneyi” dün Fatih Altaylı “Senaryo ve film” başlığı ile köşesine taşıdı.
Altaylı okurlarına hadiseyi şöyleki anlattı:
“Biliyorsunuzdur, muhalefetin başkanlık sistemine geçişi sağlayan Anayasa değişikliği ile ilgili Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı itirazlar var.
Ulu Mahkeme bugüne kadar bu itirazları ele almadı, bu itiraz belgelerinin kapağını bile açmadı.
Ankara’daki yeni müelliflerin yeni senaryosuna nazaran iktidar partisindeki oy erimesinin devam etmesi halinde, AYM bu itirazları gündeme alacak ve kısa müddette karara bağlayacak.
Hal bu biçimde olunca başkanlık sisteminden vazgeçmeyeceğini ilan etmiş olan iktidar partisi ‘Ne yapalım. Hukuk karşısında boynumuz kıldan ince’ diyerek bir daha parlamenter sisteme dönecek.
Erdoğan Cumhurbaşkanı olarak kalacak ve çabucak seçime gidilecek. bu biçimdece AK Parti tek başına iktidar olmaya yetmeyen bir oranla ile olsa 1. parti çıkacak. Sistem parlamenter olduğu için de ortasında ÂLÂ Partinin de olabileceği bir koalisyon ihtimali ile AK Parti iktidarın kesimi olacak. ”
Evet baştan şunu üzülerek söylemeliyim ki yargıçlar ve savcılar içinde bile bu senaryoyu ciddiye alanların sayısı az değil. İçinden geçtiğimiz konjonktürün tuhaflığı olsa gerek. Hukukun alaşağı edildiği bir ülke olunca ortaya bu biçimde bir durum çıkıyor maalesef.
***
Altaylı yazısını “bu senaryodan bir sinema çıkar mı, izleyici toplar mı bilmem” diyerek bitirmiş.
Lakin bu senaryoyu köşesine taşıyan Altaylı ufak bir araştırma yapsaydı, bu tuhaf senaryonun üzerine keyifle betonu döker geçerdi.
Bu hazzı bana bıraktığı için buradan teşekkürlerimi iletiyorum kendisine.
Bir, Anayasa Mahkemesi’nin masasında bu biçimde bir itiraz belgesi yok. Anayasa değişiklik paketi için Anayasa Mahkemesi’ne iptal müracaatında bulunma yetkisine yalnızca CHP sahip.
CHP’de o devirde Anayasa Mahkemesi’ne gitmeyeceğini açıklamıştı. ötürüsıyla CHP başvurmadığına nazaran öbür muhalefet partilerinin de yetkisi olmadığına nazaran AYM’nin önünde muhalefetin sümen altı edilen, bekletilen bir müracaatının varlığından kelam etmek yanlışsız değil.
Pekala, muhalefetin AYM’ye müracaatının olduğu tezi nereden çıktı?
***
Biliyorsunuz MHP ve AK Parti’nin Anayasa değişiklik paketi TBMM Genel Kurulu’nda oylaması sürerken CHP’nin anayasa değişlik paketini Anayasa Mahkemesi’ne götüreceği istikametinde haberler çıktı. Muhalefetin AYM’ye itiraz müracaatında bulunmuştu algısını oluşturan devrin Başbakanı Binali Yıldırım’ın şu açıklaması oldu: “Birebir tas birebir hamam. Bunlar vatandaşa gitmekten korkuyorlar. Vatandaşa güvenmiyorlar. Millete gitmek yerine mahkemenin yolunu tutuyorlar. bir daha birebirini yapacaklar. Millet AVM’ye gidiyor, bunlar AYM’ye gidiyor.” (11 Şubat 2017)
Yıldırım’ın bu açıklamasını iktidara yakın medya organları “Millet AVM’ye gidiyor, CHP AYM’ye gidiyor” başlığı ile haberleştirdi.
Binali Yıldırım’ın bu kelamlarını kocaman puntolarla haberleştiren medya organları CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun açıklamasını görmezden geldiler:
“Binali Yıldırım ve MHP önderi üzülecek biliyoruz lakin biz Anayasa Mahkemesi’ne gitmiyoruz. Milletin iradesini bir daha milletin azim ve sonucu kurtaracaktır. Bu niçinle sandıkta sonucun verileceği 16 Nisan’a kadar önümüzdeki 60 günü milletin hakemliğine emanet edeceğiz. İşte bunun için AYM’ye gitmeyeceğiz, başvurmayacağız. Bir kişi çıkıp “Meclis’i feshediyorum” diyebilir mi? Diyemez diyorsan gidip hayır diyeceksin kardeşim. Bakın bu yetki Mustafa Kemal Atatürk’e verilmemiştir arkadaşlar.” (14 Şubat 2017)
Ve CHP Anayasa Mahkemesi’ne gitmedi. Ben de CHP Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun bu açıklaması ve sonucu üzerine “CHP değişiyor mu?” başlıklı bir yazı kaleme aldım, CHP’yi bu sonucundan dolayı kutladım. CHP’nin bu tutumunun kim ne derse desin ülkemiz için bir kazanım olduğunu yazmıştım.. (Karar, 21 Şubat 2017)
***
Lakin ben bir daha de Altaylı’nın yazısı üzerine CHP Küme Başkanvekili Engin Altay ve Aydın milletvekili hukukçu Bülent Tezcan’ı aradım.
Engin Altaylı “Bizim bu biçimde bir müracaatımız yok ki Anayasa Mahkemesi olmayan başvuruyu nasıl kıymetlendirecek, karara bağlayacak. 2017 anayasa değişikliğini içeren paketi halka götürdük, sistemi anlattık ve sonucu onlara bıraktık. İstedik ki ulusal irade karar versin. OHAL kaidelerinde anayasa değişikliğine gidildi. O yüzden biz bu Anayasa değişikliğinin meri lakin legal olmadığını söylüyoruz” dedi.
Bu senaryonun prestij edilir bir yanı olduğunu asla düşünmüyorum diyen Bülent Tezcan’ın söylemiş oldukleri şöyleki: “Öncelikle bizim o devirde AYM’ye yapılmış bir müracaatımızın olmadığını tabir edeyim. Bizim müracaatımız yok esasen CHP haricinde da Meclis’te müracaat yetkisi olan parti yok. ötürüsıyla AYM’nin önünde iptal kararınu doğuracak derdest bir belge yok. Vakit zaman bu bahiste kişisel müracaatların yapıldığı ve o ferdi müracaatlara dayanarak AYM’nin iptal sonucu vereceği söylentileri dolaşıyor. Ben bu biçimde bir müracaatın varlığını bilmiyorum lakin bu konu kişisel müracaatın konusu değil. Bu niçinle AYM’nin ferdî müracaata dayanarak iptal sonucu vermesi de mümkün değil.”
***
CHP esasen AYM’ye başvurmamıştı. Gerçekten Sayın Altan ve Tezcan da bu biçimde bir müracaatta bulunmadıklarını tekrar teyit ediyorlar. Fakat Anayasa’nın 148. Hususuna bakılırsa Meclis’in 5’de 1’i yani 120 milletvekili bir ortaya gelerek Anayasa değişikliklerinin hal bakımından denetlenmesini AYM’den isteyebilir.
Mümkün mü bu, evet mümkün. Diyelim ki haydi bu biçimde bir seçeneğimiz olsun ve Meclis’ten 120 milletvekili bir ortaya gelmiş ve AYM’ye başvurmuş olsun…
Eski AYM Lideri Haşim Kılıç’ı aradım, Fatih Altaylı’nın yazısını ve 120 milletvekili seçeneği senaryosunu sordum. Sayın Kılıç Anayasa’nın 148. Unsuruna bakılırsa, AYM’nin “Anayasa değişikliklerini ise yalnızca biçim bakımından” inceleyebileceğini, yani temele bakamayacağını hatırlatarak şunları söylemiş oldu:
“Tamamen hayali bir senaryodan öteki bir şey değil. Bir sefer şuradan başlayalım. Anayasa Mahkemesi geçmişte her ne kadar Anayasa değişikliklerinin aslına girerek iptal sonucu vermiş ise de Anayasa da açıkça anayasa değişikliklerinin fakat hal bakımından Anayasa Mahkemesince denetlenebileceği öngörülmektedir.
ötürüsıyla AYM’ye bu biçimde bir başvuruda bulunulmuş olsa bile AYM bu başvuruyu incelemeye alamaz. Fakat haydi diyelim ki farzı muhal AYM temel bakımından incelemeye tabi tuttu ve iptal kararı verdi. Doğacak türel boşluk nasıl giderilecektir?
Zira AYM iptal kararı verdiği andan itibaren tüzel bir boşluk doğacaktır bu boşluğun giderilmesi de mümkün olmayacaktır. Diğer bir anlatımla CB sistemi büsbütün ortadan kalkacaktır. Parlamenter sisteme ait eski kararlarda yürürlükten kaldırıldığı için Anayasal destek ortadan kalkmış oluyor. Hükümetin TBMM’nin çalışması imkansız hale gelir.
Devam edelim. Kanunların iptali halinde doğan boşluklar için Anayasanın 153. unsuru var. 153. Husus diyor ki doğan hukukî boşluğun giderilmesi için yasama organına en çok bir yıla kadar müddet verilir ve bu yolla boşluk giderilebilir. Lakin anayasa değişikleri için bu biçimde bir süre öngörülmüyor, karar yok yani.
Anayasa Mahkemesi anayasa değişikliklerini lakin biçim bakımından (teklif ve oylama nisabı gibi) inceleyebilir ve bununla sonludur. Anayasa’da kanunların biçim ve temel tarafından denetlenebileceği açıkça belirtilmiş iken Anayasa değişikliklerinde yalnızca biçimi kontrolden bahsedilmektedir.
Anayasa’nın 149. Unsurunun 4. Fıkrası ise form bozukluğuna dayalı iptal davalarının mahkemece evvela incelenip karara bağlanacağı emredilmiştir. ötürüsıyla AYM hal bakımından inceleyecek bile olsa 4 yıl boyunca beklemesi, belgeyi incelemeye almaması mümkün değil. Hal bakımından bile olsa öncelikli olarak karar vermesi gerekiyordu.
Devam edelim: Haydi farz edelim AYM işin aslına girerek iptal etmek istedi bu kere de AYM’de en az 10 üyenin buna evet demesi gerekiyor. AYM 3’te 2 sıklıkla bu sonucu verebilir. ötürüsıyla konuşulan senaryonun fiyat bir tarafı görünmüyor.”
***
Bir ülkede hukuk öldüğünde, devleti yönetenler gerçeklikle bağını kopardığında toplumda da işte bu biçimde senaryolar türüyor ve maalesef senaryoyu satın alanlar da çıkıyor. Tam bir İs
Bir hukuk devletinde ve hukuk kültürünün gelişmiş olduğu bir toplumda ne yargıdan bu biçimde efsaneler beklenebilir ne de toplumda bu biçimde efsaneler yayılır.
Hukuk devleti teriminin neresindeyiz, hukuk kültürümüz ne durumda; görüyorsunuz!
Altaylı okurlarına hadiseyi şöyleki anlattı:
“Biliyorsunuzdur, muhalefetin başkanlık sistemine geçişi sağlayan Anayasa değişikliği ile ilgili Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı itirazlar var.
Ulu Mahkeme bugüne kadar bu itirazları ele almadı, bu itiraz belgelerinin kapağını bile açmadı.
Ankara’daki yeni müelliflerin yeni senaryosuna nazaran iktidar partisindeki oy erimesinin devam etmesi halinde, AYM bu itirazları gündeme alacak ve kısa müddette karara bağlayacak.
Hal bu biçimde olunca başkanlık sisteminden vazgeçmeyeceğini ilan etmiş olan iktidar partisi ‘Ne yapalım. Hukuk karşısında boynumuz kıldan ince’ diyerek bir daha parlamenter sisteme dönecek.
Erdoğan Cumhurbaşkanı olarak kalacak ve çabucak seçime gidilecek. bu biçimdece AK Parti tek başına iktidar olmaya yetmeyen bir oranla ile olsa 1. parti çıkacak. Sistem parlamenter olduğu için de ortasında ÂLÂ Partinin de olabileceği bir koalisyon ihtimali ile AK Parti iktidarın kesimi olacak. ”
Evet baştan şunu üzülerek söylemeliyim ki yargıçlar ve savcılar içinde bile bu senaryoyu ciddiye alanların sayısı az değil. İçinden geçtiğimiz konjonktürün tuhaflığı olsa gerek. Hukukun alaşağı edildiği bir ülke olunca ortaya bu biçimde bir durum çıkıyor maalesef.
***
Altaylı yazısını “bu senaryodan bir sinema çıkar mı, izleyici toplar mı bilmem” diyerek bitirmiş.
Lakin bu senaryoyu köşesine taşıyan Altaylı ufak bir araştırma yapsaydı, bu tuhaf senaryonun üzerine keyifle betonu döker geçerdi.
Bu hazzı bana bıraktığı için buradan teşekkürlerimi iletiyorum kendisine.
Bir, Anayasa Mahkemesi’nin masasında bu biçimde bir itiraz belgesi yok. Anayasa değişiklik paketi için Anayasa Mahkemesi’ne iptal müracaatında bulunma yetkisine yalnızca CHP sahip.
CHP’de o devirde Anayasa Mahkemesi’ne gitmeyeceğini açıklamıştı. ötürüsıyla CHP başvurmadığına nazaran öbür muhalefet partilerinin de yetkisi olmadığına nazaran AYM’nin önünde muhalefetin sümen altı edilen, bekletilen bir müracaatının varlığından kelam etmek yanlışsız değil.
Pekala, muhalefetin AYM’ye müracaatının olduğu tezi nereden çıktı?
***
Biliyorsunuz MHP ve AK Parti’nin Anayasa değişiklik paketi TBMM Genel Kurulu’nda oylaması sürerken CHP’nin anayasa değişlik paketini Anayasa Mahkemesi’ne götüreceği istikametinde haberler çıktı. Muhalefetin AYM’ye itiraz müracaatında bulunmuştu algısını oluşturan devrin Başbakanı Binali Yıldırım’ın şu açıklaması oldu: “Birebir tas birebir hamam. Bunlar vatandaşa gitmekten korkuyorlar. Vatandaşa güvenmiyorlar. Millete gitmek yerine mahkemenin yolunu tutuyorlar. bir daha birebirini yapacaklar. Millet AVM’ye gidiyor, bunlar AYM’ye gidiyor.” (11 Şubat 2017)
Yıldırım’ın bu açıklamasını iktidara yakın medya organları “Millet AVM’ye gidiyor, CHP AYM’ye gidiyor” başlığı ile haberleştirdi.
Binali Yıldırım’ın bu kelamlarını kocaman puntolarla haberleştiren medya organları CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun açıklamasını görmezden geldiler:
“Binali Yıldırım ve MHP önderi üzülecek biliyoruz lakin biz Anayasa Mahkemesi’ne gitmiyoruz. Milletin iradesini bir daha milletin azim ve sonucu kurtaracaktır. Bu niçinle sandıkta sonucun verileceği 16 Nisan’a kadar önümüzdeki 60 günü milletin hakemliğine emanet edeceğiz. İşte bunun için AYM’ye gitmeyeceğiz, başvurmayacağız. Bir kişi çıkıp “Meclis’i feshediyorum” diyebilir mi? Diyemez diyorsan gidip hayır diyeceksin kardeşim. Bakın bu yetki Mustafa Kemal Atatürk’e verilmemiştir arkadaşlar.” (14 Şubat 2017)
Ve CHP Anayasa Mahkemesi’ne gitmedi. Ben de CHP Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun bu açıklaması ve sonucu üzerine “CHP değişiyor mu?” başlıklı bir yazı kaleme aldım, CHP’yi bu sonucundan dolayı kutladım. CHP’nin bu tutumunun kim ne derse desin ülkemiz için bir kazanım olduğunu yazmıştım.. (Karar, 21 Şubat 2017)
***
Lakin ben bir daha de Altaylı’nın yazısı üzerine CHP Küme Başkanvekili Engin Altay ve Aydın milletvekili hukukçu Bülent Tezcan’ı aradım.
Engin Altaylı “Bizim bu biçimde bir müracaatımız yok ki Anayasa Mahkemesi olmayan başvuruyu nasıl kıymetlendirecek, karara bağlayacak. 2017 anayasa değişikliğini içeren paketi halka götürdük, sistemi anlattık ve sonucu onlara bıraktık. İstedik ki ulusal irade karar versin. OHAL kaidelerinde anayasa değişikliğine gidildi. O yüzden biz bu Anayasa değişikliğinin meri lakin legal olmadığını söylüyoruz” dedi.
Bu senaryonun prestij edilir bir yanı olduğunu asla düşünmüyorum diyen Bülent Tezcan’ın söylemiş oldukleri şöyleki: “Öncelikle bizim o devirde AYM’ye yapılmış bir müracaatımızın olmadığını tabir edeyim. Bizim müracaatımız yok esasen CHP haricinde da Meclis’te müracaat yetkisi olan parti yok. ötürüsıyla AYM’nin önünde iptal kararınu doğuracak derdest bir belge yok. Vakit zaman bu bahiste kişisel müracaatların yapıldığı ve o ferdi müracaatlara dayanarak AYM’nin iptal sonucu vereceği söylentileri dolaşıyor. Ben bu biçimde bir müracaatın varlığını bilmiyorum lakin bu konu kişisel müracaatın konusu değil. Bu niçinle AYM’nin ferdî müracaata dayanarak iptal sonucu vermesi de mümkün değil.”
***
CHP esasen AYM’ye başvurmamıştı. Gerçekten Sayın Altan ve Tezcan da bu biçimde bir müracaatta bulunmadıklarını tekrar teyit ediyorlar. Fakat Anayasa’nın 148. Hususuna bakılırsa Meclis’in 5’de 1’i yani 120 milletvekili bir ortaya gelerek Anayasa değişikliklerinin hal bakımından denetlenmesini AYM’den isteyebilir.
Mümkün mü bu, evet mümkün. Diyelim ki haydi bu biçimde bir seçeneğimiz olsun ve Meclis’ten 120 milletvekili bir ortaya gelmiş ve AYM’ye başvurmuş olsun…
Eski AYM Lideri Haşim Kılıç’ı aradım, Fatih Altaylı’nın yazısını ve 120 milletvekili seçeneği senaryosunu sordum. Sayın Kılıç Anayasa’nın 148. Unsuruna bakılırsa, AYM’nin “Anayasa değişikliklerini ise yalnızca biçim bakımından” inceleyebileceğini, yani temele bakamayacağını hatırlatarak şunları söylemiş oldu:
“Tamamen hayali bir senaryodan öteki bir şey değil. Bir sefer şuradan başlayalım. Anayasa Mahkemesi geçmişte her ne kadar Anayasa değişikliklerinin aslına girerek iptal sonucu vermiş ise de Anayasa da açıkça anayasa değişikliklerinin fakat hal bakımından Anayasa Mahkemesince denetlenebileceği öngörülmektedir.
ötürüsıyla AYM’ye bu biçimde bir başvuruda bulunulmuş olsa bile AYM bu başvuruyu incelemeye alamaz. Fakat haydi diyelim ki farzı muhal AYM temel bakımından incelemeye tabi tuttu ve iptal kararı verdi. Doğacak türel boşluk nasıl giderilecektir?
Zira AYM iptal kararı verdiği andan itibaren tüzel bir boşluk doğacaktır bu boşluğun giderilmesi de mümkün olmayacaktır. Diğer bir anlatımla CB sistemi büsbütün ortadan kalkacaktır. Parlamenter sisteme ait eski kararlarda yürürlükten kaldırıldığı için Anayasal destek ortadan kalkmış oluyor. Hükümetin TBMM’nin çalışması imkansız hale gelir.
Devam edelim. Kanunların iptali halinde doğan boşluklar için Anayasanın 153. unsuru var. 153. Husus diyor ki doğan hukukî boşluğun giderilmesi için yasama organına en çok bir yıla kadar müddet verilir ve bu yolla boşluk giderilebilir. Lakin anayasa değişikleri için bu biçimde bir süre öngörülmüyor, karar yok yani.
Anayasa Mahkemesi anayasa değişikliklerini lakin biçim bakımından (teklif ve oylama nisabı gibi) inceleyebilir ve bununla sonludur. Anayasa’da kanunların biçim ve temel tarafından denetlenebileceği açıkça belirtilmiş iken Anayasa değişikliklerinde yalnızca biçimi kontrolden bahsedilmektedir.
Anayasa’nın 149. Unsurunun 4. Fıkrası ise form bozukluğuna dayalı iptal davalarının mahkemece evvela incelenip karara bağlanacağı emredilmiştir. ötürüsıyla AYM hal bakımından inceleyecek bile olsa 4 yıl boyunca beklemesi, belgeyi incelemeye almaması mümkün değil. Hal bakımından bile olsa öncelikli olarak karar vermesi gerekiyordu.
Devam edelim: Haydi farz edelim AYM işin aslına girerek iptal etmek istedi bu kere de AYM’de en az 10 üyenin buna evet demesi gerekiyor. AYM 3’te 2 sıklıkla bu sonucu verebilir. ötürüsıyla konuşulan senaryonun fiyat bir tarafı görünmüyor.”
***
Bir ülkede hukuk öldüğünde, devleti yönetenler gerçeklikle bağını kopardığında toplumda da işte bu biçimde senaryolar türüyor ve maalesef senaryoyu satın alanlar da çıkıyor. Tam bir İs
Bir hukuk devletinde ve hukuk kültürünün gelişmiş olduğu bir toplumda ne yargıdan bu biçimde efsaneler beklenebilir ne de toplumda bu biçimde efsaneler yayılır.
Hukuk devleti teriminin neresindeyiz, hukuk kültürümüz ne durumda; görüyorsunuz!