Ortak kullanılan şallardan, kabindeki kıyafetlerden bile bulaşıyor!
Geçmek bilmeyen kaşıntıların niçini birden fazla vakit alerjiler olarak görülür. En son akla gelen ise beşerden beşere temas yoluyla çarçabuk bulaşan uyuz olur. halbukiki uyuzun bulaşması o kadar kolay ki… Uzmanlar kafe ve restoranlarda üşüyünce sıkı sıkı sarıldığımız ortak şallar konusunda dahi ihtarlarda bulunuyor.
Küçük akarların niye olduğu bir cilt rahatsızlığı olan uyuz, bedenin çeşitli yerlerinde döküntülere sebep olur. Ekseriyetle parmak ortalarından başlayarak bedenin başka bölgelerine yayılan bu döküntüler bir süre daha sonra dayanılmaz kaşıntılara dönüşür.
Uyuz olaylarında pandemi daha sonrası büyük artış yaşanmaya devam ediyor.
EN AZ 15 DAKİKALIK TEMAS GEREKİR
‘Hominis’ isimli akar çeşidinin niye olduğu bir parazit hastalığı olan uyuzun bilhassa el parmak ortaları, el bileği, koltuk altı, karın olmak üzere tüm bedende ağır kaşıntıya sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, “Uyuzda gece artan kaşıntılar yaşanır. Bu ağır kaşıntıya bağlı deride döküntü ve yaralar görülebilir. Çoklukla hasta olan biriyle direkt ve yakın temas ile bulaşır. Bireyden bireye bulaşması için çoklukla en az 15-20 dakikalık bir direkt temas koşul. Uyuzlu bir kişinin yatağında yatmak, giysilerini yıkamadan kullanmak ile de bulaşabilir” tabirlerini kullandı.
KAŞINTILAR UYKUDAN UYANDIRIR
Sık sık alerji ile karıştırılan uyuzu nasıl ayırt edebileceğimizi sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Alerjik kaşıntılar ekseriyetle niye olan faktörden daha sonra görülürken uyuzda kaşıntı bilhassa geceleri görülür ve uykudan uyandırır. Alerjik kaşıntı genelde ailede öbür şahıslarda görülmezken; uyuzda kaşıntı öbür aile fertlerinde de görülür” dedi.
PANDEMİ HADİSELERİ DA ETKİLEDİ
Pandemi periyodunda uyuz hadiselerinde artış gözlemlendiğini belirten Prof. Dr. Kutlubay, niçinini şöyle deklare etti:“Evde karantina niçiniyle bilhassa kalabalık ailelerde temasın artması ve koronavirüs niçiniyle hastaların hastaneye müracaatta gecikmesi uyuz hadiselerinde yaklaşık 2-3 katlık bir artışa niye oldu. Artışın bir sebebi de kullanılan ilaçlara direncin gelişmesi. Direnç niçiniyle tedaviler gecikmekte, mühlet uzamakta ve bulaşma da artmakta.”
Prof. Dr. Akdeniz ise pratik uygulamada uyuz olaylarının artmış olduğunu fakat pandemi periyodunda epidemiyolojik çalışmalar yapılamadığını söz etti.
“Yapılacak çalışma dataları ile artış oranlarını net olarak öğrenebiliriz. Uyuz artış niçinleri içinde toplumsal ömür şartlarının olumsuzluğu, göçler, kalabalık hayat alanları kıymetli etkenler. Ülkemizde bunu destekleyen göçlerin yaşanmış olması uyuz olgularının artışında rol almış olabilir. Küresel ısınma ise tüm dünyada ve ülkemizde olguların artışındaki kıymetli etkenler içinde yer alıyor.”
ORTAK ŞAL KULLANIMIYLA BİLE BULAŞABİLİR
Prof. Dr. Kutlubay, uyuzun beşere zarurî bir parazit olduğunu söyleyerek, ortak şal kullanmasıyla geçme ihtimalinin olduğunu vurguladı.
“Uyuz akarları, dış ortamda en çok 3-4 gün canlı kalabilir. Havalandırmakla uyuz paraziti çabucak ölmez. Bu çeşit kıyafetler ya 60 derecede yıkanmalı ya da ağzı kapalı bir poşette 7 gün bekletilmeli. Lakin bu türlü parazitler ölebilir.”
Prof. Dr. Akdeniz, uyuzun temel olarak yakın deri teması ile bulaşacağını vurgulayarak, tıpkı yatağı paylaşma yahut uyuz olan birinin yatağında uyumak, daha az sıklıkta ortak kullanılan giysi ve havlularla bulaşabileceğine dikkat çekti.
“Cinsel temas ile uyuzun bulaşmasına da sık rastlanır. Lakin mesela uyuz paraziti taşıyan biriyle kısa vadeli kolumuzun temas etmesi ile uyuz bulaşması pek mümkün değil, daha uzun vadeli temaslar gerekir. Fakat fazlaca parazitli uyuz tiplerinden biri olan Norveç uyuzunda kısa müddetli temaslar bile bulaşmasına niye olabilir.”
PARAZİT SAYISI MİLYONLARI BULUR
Zaman vakit duysak bile ayrımını pek yapamadığımız kabuklu uyuzu sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Norveç uyuzu olarak da bilinen kabuklu uyuz, bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda ortaya çıkan yaygın kabuklu yaralarla seyreden uyuz cinsi. Kabuklu uyuzda kaşıntı az olduğu ya da hiç olmadığı için parazit sayısı artar. Olağan bir uyuzlu bireyde parazit sayısı 12 civarında olur. Ama kabuklu uyuzda parazit sayısı milyonları bulur” dedi.
UZUN SÜREN SEYAHATLERDE RİSK BÜYÜK
‘Biz farkında olmadan mağazada denediğimiz kıyafetten yahut otobüste oturduğumuz koltuk bile bir risk sayılabilir mi?’ sorusunu yönelttiğimiz uzmanların karşılığı ‘Evet’ oldu.
Uyuz paraziti taşıyan birinin kısa müddetli denediği kıyafetlerden, kullandığı şallardan düşük mümkünlük da olsa bulaşma ihtimali olduğunu belirten Prof. Dr. Akdeniz, “Eğer fazlaca fazla parazit taşıyan biriyse bu mümkünlük daha da artar. Toplu taşımada oturduğumuz koltuklar ve tutunduğumuz yüzeylerden de uyuz bulaşabilir. Bu da düşük bir mümkünlük lakin uyuz paraziti taşıyan kişinin saatler süren yolcuğu daha sonrası kullandığı koltuk bulaştırıcılık açısından çok riskli hal alır” dedi.
BULAŞI ÖNLEMEK EPEY GÜÇ
Evde hastalığı geçiren biri var ise başka aile üyelerinin korunması pek güç. Korunmanın birinci formülünün yakın temastan kaçınmak olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kutlubay, “Uyuz olan bireyle tıpkı kıyafetleri giymemek, tıpkı yatakta yatmamak, birebir şahsi eşyaları kullanmamak gerekir. Uyuz Hastalığı geçiren şahısla birebir konutta kalan hastalara tedbir olarak uyuz tedavisi verilmesi gerekir. Kesinlikle kaşıntı olsun yahut olmasın meskendeki herkes ilaç kullanmalı” sözlerini kullandı.
AYNI KAFEDE HER GÜN BULUŞAN 10 KİŞİLİK ARKADAŞ KÜMESİ UYUZ OLDU
Dr. Aytuğ ise hastanede incelediği olaylardan bir örnek verdi. Tıpkı kafede her gün toplanan 10 kişilik bir arkadaş kümesinin her birinde uyuz hadisesi saptandığını söyleyen Aytuğ, “Aşırı kalabalık hayat şartları, birlikte uyumak, kıyafet ve havlu paylaşımı, sıhhatsiz hijyen şartları uyuz salgını için değerli risk faktörleri olarak bilinir. Ortak kullanılan sıcak ve kapalı toplu alanlar, spor salonları, kafeler, hoşluk salonları, okullar hastaneler, toplu taşımalar, kaplıcaların değerli bulaş alanları olduğunu” belirtti.
KOLONYA VE DEZENFEKTAN DA YARAR ETMİYOR
Prof. Dr. Akdeniz, genel hijyen kurallarına uymanın bulaşıcılığı önlemede tesirli olduğunu söyleyerek, kolonya ve gibisi alkol bazlı antiseptiklerin uyuz parazitini etkilemediğinin altını çizdi.
Her türlü bulaşıcı hastalıktan en kıymetli korunma yolu en az 20 saniye el yıkama alışkanlığı olduğunu belirten Dr. Aytuğ, “Aşırı dezenfektan yahut kolonya kullanması deri bariyerini bozarak her türlü mikrobun kolay kolay derimize girmesine yol açar. Uyuz enfeksiyonunda tedbir almak kadar, erken teşhis ve tedavinin de değerli olduğunu” aktardı.
HAYVANDAN BEŞERE BULAŞ OLMAZ
Prof. Dr. Kutlubay, insanlardaki ve hayvanlardaki uyuzun farklı olduğunu belirtti ve sanılanın tersine kedi ve köpek üzere hayvanlardan beşere bulaşmayacağını söylemiş oldu.
Bazıları, uyuzu yanlış bir biçimde hijyen eksikliği ile ilişkilendirir. Parazit akar derinin derin katmanlarında yaşadığı ve bu niçinle yıkanamadığı için paklık uyuz hastalığını önlemez. Yani uyuz olması bir kişinin kirli olduğu manasına gelmez. Bunun yerine enfeksiyona yakalanmış biriyle yahut bir şeyle yakın temas halinde olduğu manasına gelir.
TEDAVİ EDİLSE DE KAŞINTI SÜREBİLİR
Uyuz için krem ve losyon tedavilerinin olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kutlubay, tedavinin çoklukla iki hafta sürdüğünü belirtti.
“Belli aralık ve sıklıkta yenidenlanması gerekebilir. Aile, partner, arkadaş tedavisi kaidedir. Dirençli olaylarda ise ağız yoluyla alınan ilaçlar kullanılabilir. Akar ölmesine karşın bedende kaşıntı daha uzun mühlet devam edebilir. Kaşıntı her vakit hastalığın devam ettiğini göstermez.”
Geçmek bilmeyen kaşıntıların niçini birden fazla vakit alerjiler olarak görülür. En son akla gelen ise beşerden beşere temas yoluyla çarçabuk bulaşan uyuz olur. halbukiki uyuzun bulaşması o kadar kolay ki… Uzmanlar kafe ve restoranlarda üşüyünce sıkı sıkı sarıldığımız ortak şallar konusunda dahi ihtarlarda bulunuyor.
Küçük akarların niye olduğu bir cilt rahatsızlığı olan uyuz, bedenin çeşitli yerlerinde döküntülere sebep olur. Ekseriyetle parmak ortalarından başlayarak bedenin başka bölgelerine yayılan bu döküntüler bir süre daha sonra dayanılmaz kaşıntılara dönüşür.
Uyuz olaylarında pandemi daha sonrası büyük artış yaşanmaya devam ediyor.
Bir kişi niye uyuz olur ve uyuz nasıl bulaşır?
Ortak kullanılan alanlardan uyuz bulaşır mı?
Mağazalarda denenen kıyafetlerden, kafelerdeki şallardan da bulaşır mı?
niçin pandemi devrinde uyuz hadiseleri arttı?
EN AZ 15 DAKİKALIK TEMAS GEREKİR
‘Hominis’ isimli akar çeşidinin niye olduğu bir parazit hastalığı olan uyuzun bilhassa el parmak ortaları, el bileği, koltuk altı, karın olmak üzere tüm bedende ağır kaşıntıya sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, “Uyuzda gece artan kaşıntılar yaşanır. Bu ağır kaşıntıya bağlı deride döküntü ve yaralar görülebilir. Çoklukla hasta olan biriyle direkt ve yakın temas ile bulaşır. Bireyden bireye bulaşması için çoklukla en az 15-20 dakikalık bir direkt temas koşul. Uyuzlu bir kişinin yatağında yatmak, giysilerini yıkamadan kullanmak ile de bulaşabilir” tabirlerini kullandı.
KAŞINTILAR UYKUDAN UYANDIRIR
Sık sık alerji ile karıştırılan uyuzu nasıl ayırt edebileceğimizi sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Alerjik kaşıntılar ekseriyetle niye olan faktörden daha sonra görülürken uyuzda kaşıntı bilhassa geceleri görülür ve uykudan uyandırır. Alerjik kaşıntı genelde ailede öbür şahıslarda görülmezken; uyuzda kaşıntı öbür aile fertlerinde de görülür” dedi.
PANDEMİ HADİSELERİ DA ETKİLEDİ
Pandemi periyodunda uyuz hadiselerinde artış gözlemlendiğini belirten Prof. Dr. Kutlubay, niçinini şöyle deklare etti:“Evde karantina niçiniyle bilhassa kalabalık ailelerde temasın artması ve koronavirüs niçiniyle hastaların hastaneye müracaatta gecikmesi uyuz hadiselerinde yaklaşık 2-3 katlık bir artışa niye oldu. Artışın bir sebebi de kullanılan ilaçlara direncin gelişmesi. Direnç niçiniyle tedaviler gecikmekte, mühlet uzamakta ve bulaşma da artmakta.”
Prof. Dr. Akdeniz ise pratik uygulamada uyuz olaylarının artmış olduğunu fakat pandemi periyodunda epidemiyolojik çalışmalar yapılamadığını söz etti.
“Yapılacak çalışma dataları ile artış oranlarını net olarak öğrenebiliriz. Uyuz artış niçinleri içinde toplumsal ömür şartlarının olumsuzluğu, göçler, kalabalık hayat alanları kıymetli etkenler. Ülkemizde bunu destekleyen göçlerin yaşanmış olması uyuz olgularının artışında rol almış olabilir. Küresel ısınma ise tüm dünyada ve ülkemizde olguların artışındaki kıymetli etkenler içinde yer alıyor.”
ORTAK ŞAL KULLANIMIYLA BİLE BULAŞABİLİR
Prof. Dr. Kutlubay, uyuzun beşere zarurî bir parazit olduğunu söyleyerek, ortak şal kullanmasıyla geçme ihtimalinin olduğunu vurguladı.
“Uyuz akarları, dış ortamda en çok 3-4 gün canlı kalabilir. Havalandırmakla uyuz paraziti çabucak ölmez. Bu çeşit kıyafetler ya 60 derecede yıkanmalı ya da ağzı kapalı bir poşette 7 gün bekletilmeli. Lakin bu türlü parazitler ölebilir.”
Prof. Dr. Akdeniz, uyuzun temel olarak yakın deri teması ile bulaşacağını vurgulayarak, tıpkı yatağı paylaşma yahut uyuz olan birinin yatağında uyumak, daha az sıklıkta ortak kullanılan giysi ve havlularla bulaşabileceğine dikkat çekti.
“Cinsel temas ile uyuzun bulaşmasına da sık rastlanır. Lakin mesela uyuz paraziti taşıyan biriyle kısa vadeli kolumuzun temas etmesi ile uyuz bulaşması pek mümkün değil, daha uzun vadeli temaslar gerekir. Fakat fazlaca parazitli uyuz tiplerinden biri olan Norveç uyuzunda kısa müddetli temaslar bile bulaşmasına niye olabilir.”
PARAZİT SAYISI MİLYONLARI BULUR
Zaman vakit duysak bile ayrımını pek yapamadığımız kabuklu uyuzu sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Norveç uyuzu olarak da bilinen kabuklu uyuz, bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda ortaya çıkan yaygın kabuklu yaralarla seyreden uyuz cinsi. Kabuklu uyuzda kaşıntı az olduğu ya da hiç olmadığı için parazit sayısı artar. Olağan bir uyuzlu bireyde parazit sayısı 12 civarında olur. Ama kabuklu uyuzda parazit sayısı milyonları bulur” dedi.
UZUN SÜREN SEYAHATLERDE RİSK BÜYÜK
‘Biz farkında olmadan mağazada denediğimiz kıyafetten yahut otobüste oturduğumuz koltuk bile bir risk sayılabilir mi?’ sorusunu yönelttiğimiz uzmanların karşılığı ‘Evet’ oldu.
Uyuz paraziti taşıyan birinin kısa müddetli denediği kıyafetlerden, kullandığı şallardan düşük mümkünlük da olsa bulaşma ihtimali olduğunu belirten Prof. Dr. Akdeniz, “Eğer fazlaca fazla parazit taşıyan biriyse bu mümkünlük daha da artar. Toplu taşımada oturduğumuz koltuklar ve tutunduğumuz yüzeylerden de uyuz bulaşabilir. Bu da düşük bir mümkünlük lakin uyuz paraziti taşıyan kişinin saatler süren yolcuğu daha sonrası kullandığı koltuk bulaştırıcılık açısından çok riskli hal alır” dedi.
BULAŞI ÖNLEMEK EPEY GÜÇ
Evde hastalığı geçiren biri var ise başka aile üyelerinin korunması pek güç. Korunmanın birinci formülünün yakın temastan kaçınmak olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kutlubay, “Uyuz olan bireyle tıpkı kıyafetleri giymemek, tıpkı yatakta yatmamak, birebir şahsi eşyaları kullanmamak gerekir. Uyuz Hastalığı geçiren şahısla birebir konutta kalan hastalara tedbir olarak uyuz tedavisi verilmesi gerekir. Kesinlikle kaşıntı olsun yahut olmasın meskendeki herkes ilaç kullanmalı” sözlerini kullandı.
AYNI KAFEDE HER GÜN BULUŞAN 10 KİŞİLİK ARKADAŞ KÜMESİ UYUZ OLDU
Dr. Aytuğ ise hastanede incelediği olaylardan bir örnek verdi. Tıpkı kafede her gün toplanan 10 kişilik bir arkadaş kümesinin her birinde uyuz hadisesi saptandığını söyleyen Aytuğ, “Aşırı kalabalık hayat şartları, birlikte uyumak, kıyafet ve havlu paylaşımı, sıhhatsiz hijyen şartları uyuz salgını için değerli risk faktörleri olarak bilinir. Ortak kullanılan sıcak ve kapalı toplu alanlar, spor salonları, kafeler, hoşluk salonları, okullar hastaneler, toplu taşımalar, kaplıcaların değerli bulaş alanları olduğunu” belirtti.
KOLONYA VE DEZENFEKTAN DA YARAR ETMİYOR
Prof. Dr. Akdeniz, genel hijyen kurallarına uymanın bulaşıcılığı önlemede tesirli olduğunu söyleyerek, kolonya ve gibisi alkol bazlı antiseptiklerin uyuz parazitini etkilemediğinin altını çizdi.
Her türlü bulaşıcı hastalıktan en kıymetli korunma yolu en az 20 saniye el yıkama alışkanlığı olduğunu belirten Dr. Aytuğ, “Aşırı dezenfektan yahut kolonya kullanması deri bariyerini bozarak her türlü mikrobun kolay kolay derimize girmesine yol açar. Uyuz enfeksiyonunda tedbir almak kadar, erken teşhis ve tedavinin de değerli olduğunu” aktardı.
HAYVANDAN BEŞERE BULAŞ OLMAZ
Prof. Dr. Kutlubay, insanlardaki ve hayvanlardaki uyuzun farklı olduğunu belirtti ve sanılanın tersine kedi ve köpek üzere hayvanlardan beşere bulaşmayacağını söylemiş oldu.
Bazıları, uyuzu yanlış bir biçimde hijyen eksikliği ile ilişkilendirir. Parazit akar derinin derin katmanlarında yaşadığı ve bu niçinle yıkanamadığı için paklık uyuz hastalığını önlemez. Yani uyuz olması bir kişinin kirli olduğu manasına gelmez. Bunun yerine enfeksiyona yakalanmış biriyle yahut bir şeyle yakın temas halinde olduğu manasına gelir.
TEDAVİ EDİLSE DE KAŞINTI SÜREBİLİR
Uyuz için krem ve losyon tedavilerinin olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kutlubay, tedavinin çoklukla iki hafta sürdüğünü belirtti.
“Belli aralık ve sıklıkta yenidenlanması gerekebilir. Aile, partner, arkadaş tedavisi kaidedir. Dirençli olaylarda ise ağız yoluyla alınan ilaçlar kullanılabilir. Akar ölmesine karşın bedende kaşıntı daha uzun mühlet devam edebilir. Kaşıntı her vakit hastalığın devam ettiğini göstermez.”