Botulinum toksini (BTXveya BoNT) tıpta hem medikal birebir vakitte kozmetik gayelerle uzun yıllardır kullanılmaktadır. Birinci defa 1980’lerin başında şaşılık tedavisinde küçük dozlarda kasların çok kasılmasını engellediği görülmüş, 1989 yılında oftalmoloji ve nörolojide çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanım için onay almıştır. Dermatolojide kullanması 1990’ların başında oftalmolojik kullanım daha sonrasında yüz kırışıklıklarında düzelme oluştuğunun saptanması ile başlamıştır.
Clostridium botulinum isimli Gram-pozitif anaerob bir bakteri tarafınca üretilen BTX’un birbirine misal yapıda 7 farklı tipi vardır. Bunların ortasından tip A olan onabotulinumtoksin (jenerik isim Botox) ve abobotulinumtoksin (jenerik isim Dysport) yaygın olarak kozmetik uygulamaların yanı sıra tıpta çok terleme, şaşılık, migren, boyun kaslarında kasılma ve spastisitede kullanılır.
BTX tesirini sonların hücre içine sinyal iletmek için bakılırsav goren asetilkolin isimli maddeyi hudut bağlanma noktalarında bloke ederek, sonuçta sinir-kas iletimini engelleyerek gösterir. Bu tesir uygulama alanındaki kasların kasılmamasını yahut terlemenin durmasını sağlar. BTX kullanmasında emel hedeflenen birtakım kasların kasılmasını zayıflatırken, hedeflenmeyen kaslarda kas zayıflığına yol açmamaktır. Azamî cevap ve asgarî yan tesir için en tesirli dozu en küçük hacimde uygulamak gerekir. Tedavi maksatlı uygulamalarda kullanılan dozlar toksik dozların fazlaca epey altındadır.
Kozmetik hedefli kullanım:
Kozmetik kullanımda BTX en yaygın olarak yüzün 1/3 kısmında yer alan alın, kaş ortası (glabellar bölge) ve göz dış kısmında (kaz ayakları) oluşan kaş kaldırma, kaş çatma ve gülümseme çizgilerinin düzeltilmesinde kullanılır. Öteki kullanım alanları dudak üzerindeki dikey çizgiler, dudak köşelerinin üst kaldırılması, boyun ve dekolte çizgileri olarak sayılabilir. Hareket sırasında oluşan dinamik çizgiler, hareket denetimli bir biçimde kısıtlanarak engellenmiş olur. Hareketsizken var olan çizgiler ise BTX’den çok az etkilenir. Uygulama fazlaca ince iğneler ile yapılır, hastaların büyük çoğunluğunda lokal anestezi gerekliliği olmaz. Her hastanın gereksinim duyduğu doz ve uygulama noktaları değişkenlik gösterir. Uygulama daha sonrasında tesir 3 günde başlar, 7-10 günde en üst seviyeye ulaşır ve bireyden şahsa değişiklik gösteren biçimde 4-8 ay sürer. Tesirin devam etmesi isteniyorsa uygulamanın yine edilmesi gerekir.
Çok terleme (hiperhidroz) tedavisi için kullanım:
BTX bilhassa koltuk altı olmak üzere el ve ayak terlemelerinde kullanılır. Soğuk uygulama, lokal anestezik krem yahut lokal anestezik ilaçlarla hudut bloğu ile ağrı denetimi sağlandıktan daha sonra botulinum toksini deri içine enjekte edilir. Uygulama yaklaşık 30 dakika sürer. Tedavinin tesiri birkaç gün daha sonra ortaya çıkar, uygulama alanına göre 4-8 ay kadar devam eder. Tesirin devam etmesi isteniyorsa uygulamanın tekrar edilmesi gerekir.
yinelayan BTX uygulamalarının kaslarda atrofi (küçülme) yahut dejenerasyona niye olmadığı gösterilmiştir. En sık görülen yan tesirler baş ağrısı, kızarıklık, yavaşça şişlik, enjeksiyon noktalarında morarma, kızarıklık ve yavaşça şişliktir. Az olarak göz kapağında düşme, kaşlarda düşme, alerjik tepkiler görülebilir. Gebe yahut emziren bayanlarda ve kas hastalığı olan şahıslarda kullanılmaz.
Uygulama öncesinde alkollü içeceklerin tüketilmemesi, en az üç gün evvelce; ginko biloba, kan sulandırıcı ilaçlar, yeşil çay, aspirin ve non-steroid anti inflamatuar (romatizmal) ilaçların kesilmesi gerekir.
Clostridium botulinum isimli Gram-pozitif anaerob bir bakteri tarafınca üretilen BTX’un birbirine misal yapıda 7 farklı tipi vardır. Bunların ortasından tip A olan onabotulinumtoksin (jenerik isim Botox) ve abobotulinumtoksin (jenerik isim Dysport) yaygın olarak kozmetik uygulamaların yanı sıra tıpta çok terleme, şaşılık, migren, boyun kaslarında kasılma ve spastisitede kullanılır.
BTX tesirini sonların hücre içine sinyal iletmek için bakılırsav goren asetilkolin isimli maddeyi hudut bağlanma noktalarında bloke ederek, sonuçta sinir-kas iletimini engelleyerek gösterir. Bu tesir uygulama alanındaki kasların kasılmamasını yahut terlemenin durmasını sağlar. BTX kullanmasında emel hedeflenen birtakım kasların kasılmasını zayıflatırken, hedeflenmeyen kaslarda kas zayıflığına yol açmamaktır. Azamî cevap ve asgarî yan tesir için en tesirli dozu en küçük hacimde uygulamak gerekir. Tedavi maksatlı uygulamalarda kullanılan dozlar toksik dozların fazlaca epey altındadır.
Kozmetik hedefli kullanım:
Kozmetik kullanımda BTX en yaygın olarak yüzün 1/3 kısmında yer alan alın, kaş ortası (glabellar bölge) ve göz dış kısmında (kaz ayakları) oluşan kaş kaldırma, kaş çatma ve gülümseme çizgilerinin düzeltilmesinde kullanılır. Öteki kullanım alanları dudak üzerindeki dikey çizgiler, dudak köşelerinin üst kaldırılması, boyun ve dekolte çizgileri olarak sayılabilir. Hareket sırasında oluşan dinamik çizgiler, hareket denetimli bir biçimde kısıtlanarak engellenmiş olur. Hareketsizken var olan çizgiler ise BTX’den çok az etkilenir. Uygulama fazlaca ince iğneler ile yapılır, hastaların büyük çoğunluğunda lokal anestezi gerekliliği olmaz. Her hastanın gereksinim duyduğu doz ve uygulama noktaları değişkenlik gösterir. Uygulama daha sonrasında tesir 3 günde başlar, 7-10 günde en üst seviyeye ulaşır ve bireyden şahsa değişiklik gösteren biçimde 4-8 ay sürer. Tesirin devam etmesi isteniyorsa uygulamanın yine edilmesi gerekir.
Çok terleme (hiperhidroz) tedavisi için kullanım:
BTX bilhassa koltuk altı olmak üzere el ve ayak terlemelerinde kullanılır. Soğuk uygulama, lokal anestezik krem yahut lokal anestezik ilaçlarla hudut bloğu ile ağrı denetimi sağlandıktan daha sonra botulinum toksini deri içine enjekte edilir. Uygulama yaklaşık 30 dakika sürer. Tedavinin tesiri birkaç gün daha sonra ortaya çıkar, uygulama alanına göre 4-8 ay kadar devam eder. Tesirin devam etmesi isteniyorsa uygulamanın tekrar edilmesi gerekir.
yinelayan BTX uygulamalarının kaslarda atrofi (küçülme) yahut dejenerasyona niye olmadığı gösterilmiştir. En sık görülen yan tesirler baş ağrısı, kızarıklık, yavaşça şişlik, enjeksiyon noktalarında morarma, kızarıklık ve yavaşça şişliktir. Az olarak göz kapağında düşme, kaşlarda düşme, alerjik tepkiler görülebilir. Gebe yahut emziren bayanlarda ve kas hastalığı olan şahıslarda kullanılmaz.
Uygulama öncesinde alkollü içeceklerin tüketilmemesi, en az üç gün evvelce; ginko biloba, kan sulandırıcı ilaçlar, yeşil çay, aspirin ve non-steroid anti inflamatuar (romatizmal) ilaçların kesilmesi gerekir.