Günlük tükettiğimiz besinlere bağlı ortaya çıkan tepkilerin tümü istenmeyen besin tepkileri olarak isimlendirilir. İstenmeyen tepkilerin büyük çoğunluğu besinlerin farmakolojik özelliklerine, metabolik ya da toksik tesirlerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Şikayetleri benzeri olduğu için çoğunlukla birbiri ile karıştırılabilir. Lakin her ikisinin düzenekleri ve yol açtığı sıkıntılar açısından bakıldığında son derece farklılıklar göstermektedir. Bu niçinle şikayeti olan hastaların besin alerjisi açısından epeyce uygun değerlendirilmeleri gerekmektedir.
Besin alerjisi bağışıklık sistemimiz tarafınca besinlere karşı olağandışı karşılığın verilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Klinik olarak belirtiler yavaşça (ürtiker vb) olabildiği üzere hayatı tehdit eden ağır tepkilere da (anafilaksi) yol açabilmektedir. bir daha bağışıklık karşılığın özelliğine göre belirtiler pek epey organda (deri, sindirim sistemi vs) görülebilir.
Besin alerjisinin gelişimi bağışıklık sistemimizin besinlerdeki proteinleri tehdit ögesi olarak algılayıp bunlara karşı IgE tipi antikorlar üretmesi ile başlar. Hassas olan bireyler tıpkı besinle karşılaştığında daha evvel oluşmuş olan IgE antikorlarına bağlanır ve mast hücrelerinden esas histamin olmak üzere birfazlaca hususun salınmasına yol açar. Klinik bulgular işte bu unsurların tesirine bağlı olarak gelişmektedir.
Ayrıyeten besin alerjisi bağışıklık sistemimizin IgE haricindeki sistemlerine (hücresel immün yanıt) bağlı olarak ta gelişebilir. Klinik bulguları açısından farklılıklar gösterir. beraberinde tanısal süreçleri de farklıdır ve daha zordur.
Besin alerjileri daha epey çocukluk periyodunun sıkıntılarından birisidir. Anne sütü alan bebeklerde çoklukla ek besinlere başladıktan daha sonraki devir ciltte ürtiker, kızarıklık, ya da egzema halinde ortaya çıkabilir.
Günümüzde besin alerjileri anafilaktik tepkilerin en kıymetli niçinlerindendir. Bu niçinle halk sıhhati sorunu olarak kabul edilmektedir. Besin alerjilerinde korunma tedbirlerinin fazlaca istikametli yapılması gerektiğinden bu hastalar devamlı risk altındadır.
Besin alerjilerini birçok aşağıdaki besinlere karşı gelişmektedir. Lakin tüketilen her besine karşı alerjik tepkilerin gelişebileceği unutulmamalıdır.
İnek sütü
Yumurta
Balık
Yer fıstığı
Kuruyemişler (fındık, ceviz, antep fıstığı, vb)
Kabuklu deniz eserleri
Soya
Buğday
Bakliyatlar
Susam
Besin alerjileri çocuklarda daha sık görülür. Birtakım besinlere karşı gelişen alerjiler vakit içerisinde düzelme eğilimindedir. İnek sütü, yumurta üzere besinlere bağlı alerjiler yaşa bağlı olarak geçebilir, yer fıstığı, balık, kabuklu deniz eserleri ve kuruyemiş alerjileri fazlaca uzun yıllar hatta ömür uzunluğu devam edebilir.
Besinlerin içerdiği protein yapısındaki alerjenler öteki alerjenler ile benzerlik gösterir. Örneğin polen alerjisi olan hastalarda kimi meyvelerin (kivi, muz, elma, şeftali vs) tüketimi ile ağızda ve boğazda kaşıntı, ödem meydana gelebilir. Çapraz tepki kararı gelişen bu klinik tablo oral alerji sendromu olarak tanımlanmaktadır.
Besin alerjilerinin gelişmeninde rol alan IgE dışı düzeneklere bağlı gelişen semptomlar daha geç ortaya çıkarlar. Örneğin bebeklerde ek besine geçme devrinde kusma, ishal, kanlı mukuslu dışkılama hatta su kaybına niye olabilen tepkiler gelişebilir. Kanlı, mukuslu dışkılamanın görüldüğü ön planda görüldüğü tip alerjik proktokolit, besin alımından birkaç saat daha sonra daima kusma ile karakterize hastalığa Besin proteinlerinin tetiklediği enterokolit sendromu (FPIES) denir. Bu duruma inek sütü, soya, yumurta vb karşı bedenimizin verdiği geç tip alerjik karşılıklar niye olmaktadır.
Besin alerjileri sindirim sistemimizde yemek borusunu da (özafagus) etkileyebilir. Alerjik tepkilerde fazlaca değerli rolü olan eozinofiller’in yemek borusunda ağır birikimine bağlı olarak çıkan bu tablo eozinofilik özafajit olarak isimlendirilmektedir. Çocuklarda reflü semptomlarına misal biçimde kusma, yutma zorluğu ve kilo alamama şikayetleri görülebilir.
Bu hastaların bir birçoklarında besinlere karşı alerjik tepki gelişmektedir. Ayrıyeten ailesel alerji hikayesi de (astım, alerjik rinit ya da egzema) bulunmaktadır.
Besin Alerjilerinde Nasıl Teşhis Konulmalıdır?
Besin alerjilerinde teşhis pek tecrübe gerektiren bir müddetçtir. Dikkatli yürütülmeyen süreçlerin kararında yanlış teşhis konulması ile hastalara gereksiz diyet uygulaması ya da hayatlarının riske edilmesi kelam konusu olabilir.
Besin alerjilerinin teşhisinde düzgün bir hasta-doktor işbirliği gereklidir.
Hikaye teşhis için en kıymetli basamaktır.
Tüketilen besinin içeriği ve ölçüsü,
Belirtilerin ortaya çıkış ve düzelme vakti,
Daha evvelinde ve sonrasındasında misal tepkilerin olup olmadığı
Belirtilerin özellikleri (Fotoğraflamak tarifi kolaylaştırabilir!) uygun bilinmelidir.
Kimi hastalardan şikayetlerinden sorumlu besin/besinlerin bulunabilmesi için besin günlüğü tutmaları istenebilir. Tükettiği besinlerin detaylı bir biçimde besin günlüğüne kaydedilmesi tanısal sürece yardımcı olabilir.
Besin alerjilerinde belirtilerin özelliği ve çıkış vakti izlenecek tanısal süreçler açısından son derece kıymetlidir.
Besin alerjisi düşünülen hastalarda yapılacak tanısal süreçler
Deri prik testleri
Serumda besine özgün IgE ölçümü
Besin provokasyon testleri
Hikaye ile oluşan ön görüye nazaran sorumlu besinin bulunması için deri prik testleri yapılır. Lakin burada hastanın klinik belirtilerine bakılırsa epey dikkatli olunmalıdır. Zira hayatı tehdit eden ağır anafilaktik tepkiler bu süreç sırasında gelişebilir. Bu niçinle deri testleri tecrübeli ve gerektiğinde acil müdahalenin yapılabileceği kliniklerde yapılmalıdır.
Deri testleri hayatın birinci gününden itibaren her yaş kümesinde yapılabilir.
Serumda besine özgün IgE bakılması da tanıya yardımcıdır. Ancak klinik kıymeti deri testlerine nazaran daha düşüktür. Deri testlerinin yapılamadığı ya da ağır tepki geçirme hikayesi olan hastalarda, vakit içinde tolerans gelişimi hakkında fikir vermesi emeliyle tercih edilebilir.
Lakin besin alerjilerinde teşhis, deri testi ve/veya serumda besine has IgE ölçümü ile konamaz. Bu bilgiler ışığında kuşkulu besinler için eliminasyon ve akabinde da yükleme(provokasyon) testleri yapılarak klinik yanıt kıymetlendirilir. Bu uygulamada şüphelenilen besinler 2-4 hafta mühletle diyetten çıkarılır (eliminasyon) ve hastanın buna klinik cevabı gözlenir. Kısmi yahut tam cevap manalı olarak kıymetlendirilir. Bir daha sonraki evrede ise diyetten çıkarılan besinlerle bir alerji uzmanı nezaretinde ve muhakkak bir protokol dahilinde tek tek ağızdan yükleme yapılarak klinik belirtilerin tekrar ortaya çıkışı gözlenir. Gerekli durumlarda çift kör plasebo denetimli yükleme dediğimiz tabibin ve hastanın ayırt edemeyeceği biçimde bir seferde şüphelenilen besin, bir seferde de yalancı besin verilen uygulama gerçekleştirilir. Sonuçlar birbiriyle karşılaştırılır. Bu prosedür besin alerjisi teşhisinde “altın standart yöntem” olarak kabul edilir.
Şayet hastada geçirilmiş tepki anafilâksi şeklinde sistemik bir tepki yahut ağır bir reaksiyonsa besin yükleme testi KATİYEN YAPILMAZ.
IgE dışı sistemlerle gelişen sindirim sistemi alerjilerinde teşhis maksatlı endoskopi ve ince bağırsak biyopsisi yapılmalı, uygun histoloji saptanırsa besin eliminasyonu ve akabinde besin yüklemesi yapılarak histolojik ve klinik cevap değerlendirilmelidir. Bilhassa IgE dışı besin alerjilerinde teşhis koymak ve sebebi belirlemek güçtür. Hastalara yanlış teşhis temalıp gereksiz yere besin kısıtlaması yapmak beslenme bozukluğuna yol açabilir.
Besin Alerjisi Tanısı Mutlaklaşmış Hastada Tedavide Neler Yapılmalıdır?
Besin alerjilerinde kanıtlanmış bir radikal tedavi yolu yoktur. Hastanın alerjik olduğu besin ve mamüllerinden kaçınması tepkileri önlemenin tek yoludur. Çok az ölçüdeki besinlerin tüketilmesiyle bile şiddetli tepki olabileceği için mutlak kaçınma kaidedir. Kıymetli bir besin diyetten çıkarılmışsa beslenme bozukluğunun önlenmesi için diyetin düzenlenmesi gereklidir.
Besin alerjisi olan hastalarda ortaya çıkan yavaşça tepkilerde antihistaminik ilaçlar ve kortikosteroidler kullanılabilir.
Anafilaksi hikayesi olan ve/veya yüksek riskli besin alerjili hastalara adrenalin oto-enjektör verilmeli ve kullanması hakkında bilgilendirilmelidir. Anafilaksi ani başlayan ve acil bir durum olduğu için hastalar ya da ebeveynler adrenalin oto-enjektör’ü kesinlikle yanlarında bulundurmak zorundadır.
Besin alerjilerinde son senelerda oral immünoterapi (desensitizasyon) protokolleri ile muvaffakiyet sağlandığı bildirilmektedir. çabucak hemen yolun başında olunmasına rağmen umut verici gelişmeler yaşanmaktadır.
İnek sütü alerjisi olan bebeklerin beslenmesi epey değerlidir. hayatın birinci altı ayı içerinde anne sütü tek başına kafidir. Anne sütü yetmiyorsa yahut 6 aydan daha sonra inek sütünün yerini tutabilecek, olağan büyüme ve gelişmeyi devam ettirecek lakin süt alerjeni içermeyen mamalar kullanılmalıdır. Bu mamalar gideren artan koruyuculuk sırasına bakılırsa şunlar olabilir:
İleri hidrolize mamalar
Aminoasit bazlı mamalar
Soya mamaları (6 aydan küçük bebeklere önerilmez)
İnek sütüne alerjik bebeklerin % 30-50 kadarı soya bazlı mamalara, % 10 kadarı da ileri hidrolize mamalara tepki gösterir. Bu çocuklarda esansiyel aminoasit mamaları verilmelidir. Bu özel mamaları gereğince alamayan bebeklerin diyetinde öteki protein ve kalori kaynaklarının arttırılması ve kesinlikle kalsiyum ve vitamin dayanağı verilmesi gereklidir.
Besin alerjisi olan hastalarda tedbirler
Besin alerjisi tanısı konulan hastaların yakınları belirtilerin tanınması ve gerekirse acil tedavisi konusunda bilgilendirilmelidir.
Anafilaksi üzere önemli tepkisi olan hastalara adrenalin otomatik enjektörü verilmeli ve kullanması konusunda eğitilmelidir.
Her hastaya acil hareket planı düzenlenmeli.
Besin alerjisi olan çocuk okulda arkadaşlarının yiyeceklerini paylaşmamalıdır.
Hasta ve ailesi besin alerjenleri ve bunlardan kaçınma konusunda eğitilmelidir.
İşlenmiş, dondurulmuş yahut paketlenmiş besinler saklı besin proteinleri içerebilir; alışveriş sırasında besin etiketleri ve içerikleri dikkatle okunmalıdır.
Restoranlarda yenen yemeklerde de bilinmeyen besin alerjenleri olabilir; hazırlayan bireylerden yiyecek içerikleri hakkında bilgi alınmalıdır.
İnek Sütü Alerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
İnek sütü alerjisi olan hastalar aşağıdaki besinler ve besin içeriklerinden kaçınmalıdırlar:
Sütün her formu: taze, çiğ, pastörize, süt tozu, süt kaymağı, her çeşit bebek maması (anti-alerjik mamalar haricinde), başka hayvanların sütleri (keçi dahil)
Tereyağı, margarin, kaymak, hayvansal yağlar.
Yoğurt, puding, krema, sütlü tatlılar.
Peynir, krem peynir, lor, peynir altı suyu (whey)
Kazein, kazeinat (ticari gıdalar)
Lactalbumin, lactalbumin fosfat, lactoglobulin, laktuloz (ticari gıdalar)
Kefir, ekşi krema, kesilmiş süt.
Yumurta Alerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
Yumurta ve yumurta ile yapılan yiyecekler
Albumin (ticari gıda)
Lizozim (ticari)
Mayonez
Bebe bisküvisi
Ayrıyeten, birtakım makarnalar, pastalar, şekerler, çikolatalar, ticari besinlere eklenen lesitin ve lezzet vericiler de yumurta proteini içerebilir.
Hangi Çocuk Hastalar Alerji Uzmanına Yönlendirilmelidir?
Ülkü olarak besin alerjisi olan tüm hastalar alerji ve immünoloji uzmanı tarafınca değerlendirilmelidir. Bunun haricinde aşağıdaki hastaların kesinlikle bir alerji ve immünoloji uzmanı yönlendirilmesi gerekir:
Anafilâksi yahut ağır tepki geçiren hastalar
Teşhis kuvvetliğü yahut kuşkusu olan olgular
Çoklu besin alerjisi olan hastalar
Eliminasyon diyetine cevap vermeyen hastalar
Eşlik eden astım, alerjik rinit, konjunktivit yahut egzeması olan çocuklar
Ağır besin alerjisi olanlar
Hasta eğitimi muhtaçlığı olanlar
Besin Alerjisi Olan Hastalara Çocukluk Çağı Aşıları Yapılabilir mi?
Besin alerjisi olan çocuklara genel olarak çocukluk çağı aşıları yapılmasında sakınca yoktur. Fakat dikkatli olunması gereken birkaç durum kelam konusudur.
Kızamık, kızamık-kızamıkçık-kabakulak(MMR) ve grip (influenza) aşıları hazırlanış özellikleri niçiniyle epeyce az ölçüde yumurta alakalı antijen içerebilir. Bu niçinle yumurta alerjisi olan çocuklarda bu aşıların yapılması konusunda kimi tartışmalar olmuştur. Önerilen aşı takvimine uygun olarak kızamık ve MMR aşıları uygulanmalı fakat kesinlikle bir uzman kontrolünde ve acil teşebbüs şartları altında olmalıdır. Grip aşısı da uzman tarafınca gerekli görülüyorsa artan dozlar halinde ve dikkatle uygulanabilir.
Jelatin yahut neomisine sistemik alerjik tepki gösteren çocuklarda ise bu aşılar yapılmamalıdır.
Çocuklarda Besin Alerjileri Kalıcı mıdır?
Besin alerjileri çocuklarda ve erişkinlerde düzelme eğilimi gösterir. Bu niçinle muhakkak ortalarla hastalar değerlendirilip, yükleme testi yapılarak düzelip düzelmediği takip edilmelidir. Süt, yumurta, buğday ve soya alerjileri yıllar ortasında sıklıkla düzelir. Buna karşılık kuruyemiş, balık ve kabuklu deniz hayvanları alerjilerinin düzelmesi daha azdır.
Besin alerjisi bağışıklık sistemimiz tarafınca besinlere karşı olağandışı karşılığın verilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Klinik olarak belirtiler yavaşça (ürtiker vb) olabildiği üzere hayatı tehdit eden ağır tepkilere da (anafilaksi) yol açabilmektedir. bir daha bağışıklık karşılığın özelliğine göre belirtiler pek epey organda (deri, sindirim sistemi vs) görülebilir.
Besin alerjisinin gelişimi bağışıklık sistemimizin besinlerdeki proteinleri tehdit ögesi olarak algılayıp bunlara karşı IgE tipi antikorlar üretmesi ile başlar. Hassas olan bireyler tıpkı besinle karşılaştığında daha evvel oluşmuş olan IgE antikorlarına bağlanır ve mast hücrelerinden esas histamin olmak üzere birfazlaca hususun salınmasına yol açar. Klinik bulgular işte bu unsurların tesirine bağlı olarak gelişmektedir.
Ayrıyeten besin alerjisi bağışıklık sistemimizin IgE haricindeki sistemlerine (hücresel immün yanıt) bağlı olarak ta gelişebilir. Klinik bulguları açısından farklılıklar gösterir. beraberinde tanısal süreçleri de farklıdır ve daha zordur.
Besin alerjileri daha epey çocukluk periyodunun sıkıntılarından birisidir. Anne sütü alan bebeklerde çoklukla ek besinlere başladıktan daha sonraki devir ciltte ürtiker, kızarıklık, ya da egzema halinde ortaya çıkabilir.
Günümüzde besin alerjileri anafilaktik tepkilerin en kıymetli niçinlerindendir. Bu niçinle halk sıhhati sorunu olarak kabul edilmektedir. Besin alerjilerinde korunma tedbirlerinin fazlaca istikametli yapılması gerektiğinden bu hastalar devamlı risk altındadır.
Besin alerjilerini birçok aşağıdaki besinlere karşı gelişmektedir. Lakin tüketilen her besine karşı alerjik tepkilerin gelişebileceği unutulmamalıdır.
İnek sütü
Yumurta
Balık
Yer fıstığı
Kuruyemişler (fındık, ceviz, antep fıstığı, vb)
Kabuklu deniz eserleri
Soya
Buğday
Bakliyatlar
Susam
Besin alerjileri çocuklarda daha sık görülür. Birtakım besinlere karşı gelişen alerjiler vakit içerisinde düzelme eğilimindedir. İnek sütü, yumurta üzere besinlere bağlı alerjiler yaşa bağlı olarak geçebilir, yer fıstığı, balık, kabuklu deniz eserleri ve kuruyemiş alerjileri fazlaca uzun yıllar hatta ömür uzunluğu devam edebilir.
Besinlerin içerdiği protein yapısındaki alerjenler öteki alerjenler ile benzerlik gösterir. Örneğin polen alerjisi olan hastalarda kimi meyvelerin (kivi, muz, elma, şeftali vs) tüketimi ile ağızda ve boğazda kaşıntı, ödem meydana gelebilir. Çapraz tepki kararı gelişen bu klinik tablo oral alerji sendromu olarak tanımlanmaktadır.
Besin alerjilerinin gelişmeninde rol alan IgE dışı düzeneklere bağlı gelişen semptomlar daha geç ortaya çıkarlar. Örneğin bebeklerde ek besine geçme devrinde kusma, ishal, kanlı mukuslu dışkılama hatta su kaybına niye olabilen tepkiler gelişebilir. Kanlı, mukuslu dışkılamanın görüldüğü ön planda görüldüğü tip alerjik proktokolit, besin alımından birkaç saat daha sonra daima kusma ile karakterize hastalığa Besin proteinlerinin tetiklediği enterokolit sendromu (FPIES) denir. Bu duruma inek sütü, soya, yumurta vb karşı bedenimizin verdiği geç tip alerjik karşılıklar niye olmaktadır.
Besin alerjileri sindirim sistemimizde yemek borusunu da (özafagus) etkileyebilir. Alerjik tepkilerde fazlaca değerli rolü olan eozinofiller’in yemek borusunda ağır birikimine bağlı olarak çıkan bu tablo eozinofilik özafajit olarak isimlendirilmektedir. Çocuklarda reflü semptomlarına misal biçimde kusma, yutma zorluğu ve kilo alamama şikayetleri görülebilir.
Bu hastaların bir birçoklarında besinlere karşı alerjik tepki gelişmektedir. Ayrıyeten ailesel alerji hikayesi de (astım, alerjik rinit ya da egzema) bulunmaktadır.
Besin Alerjilerinde Nasıl Teşhis Konulmalıdır?
Besin alerjilerinde teşhis pek tecrübe gerektiren bir müddetçtir. Dikkatli yürütülmeyen süreçlerin kararında yanlış teşhis konulması ile hastalara gereksiz diyet uygulaması ya da hayatlarının riske edilmesi kelam konusu olabilir.
Besin alerjilerinin teşhisinde düzgün bir hasta-doktor işbirliği gereklidir.
Hikaye teşhis için en kıymetli basamaktır.
Tüketilen besinin içeriği ve ölçüsü,
Belirtilerin ortaya çıkış ve düzelme vakti,
Daha evvelinde ve sonrasındasında misal tepkilerin olup olmadığı
Belirtilerin özellikleri (Fotoğraflamak tarifi kolaylaştırabilir!) uygun bilinmelidir.
Kimi hastalardan şikayetlerinden sorumlu besin/besinlerin bulunabilmesi için besin günlüğü tutmaları istenebilir. Tükettiği besinlerin detaylı bir biçimde besin günlüğüne kaydedilmesi tanısal sürece yardımcı olabilir.
Besin alerjilerinde belirtilerin özelliği ve çıkış vakti izlenecek tanısal süreçler açısından son derece kıymetlidir.
Besin alerjisi düşünülen hastalarda yapılacak tanısal süreçler
Deri prik testleri
Serumda besine özgün IgE ölçümü
Besin provokasyon testleri
Hikaye ile oluşan ön görüye nazaran sorumlu besinin bulunması için deri prik testleri yapılır. Lakin burada hastanın klinik belirtilerine bakılırsa epey dikkatli olunmalıdır. Zira hayatı tehdit eden ağır anafilaktik tepkiler bu süreç sırasında gelişebilir. Bu niçinle deri testleri tecrübeli ve gerektiğinde acil müdahalenin yapılabileceği kliniklerde yapılmalıdır.
Deri testleri hayatın birinci gününden itibaren her yaş kümesinde yapılabilir.
Serumda besine özgün IgE bakılması da tanıya yardımcıdır. Ancak klinik kıymeti deri testlerine nazaran daha düşüktür. Deri testlerinin yapılamadığı ya da ağır tepki geçirme hikayesi olan hastalarda, vakit içinde tolerans gelişimi hakkında fikir vermesi emeliyle tercih edilebilir.
Lakin besin alerjilerinde teşhis, deri testi ve/veya serumda besine has IgE ölçümü ile konamaz. Bu bilgiler ışığında kuşkulu besinler için eliminasyon ve akabinde da yükleme(provokasyon) testleri yapılarak klinik yanıt kıymetlendirilir. Bu uygulamada şüphelenilen besinler 2-4 hafta mühletle diyetten çıkarılır (eliminasyon) ve hastanın buna klinik cevabı gözlenir. Kısmi yahut tam cevap manalı olarak kıymetlendirilir. Bir daha sonraki evrede ise diyetten çıkarılan besinlerle bir alerji uzmanı nezaretinde ve muhakkak bir protokol dahilinde tek tek ağızdan yükleme yapılarak klinik belirtilerin tekrar ortaya çıkışı gözlenir. Gerekli durumlarda çift kör plasebo denetimli yükleme dediğimiz tabibin ve hastanın ayırt edemeyeceği biçimde bir seferde şüphelenilen besin, bir seferde de yalancı besin verilen uygulama gerçekleştirilir. Sonuçlar birbiriyle karşılaştırılır. Bu prosedür besin alerjisi teşhisinde “altın standart yöntem” olarak kabul edilir.
Şayet hastada geçirilmiş tepki anafilâksi şeklinde sistemik bir tepki yahut ağır bir reaksiyonsa besin yükleme testi KATİYEN YAPILMAZ.
IgE dışı sistemlerle gelişen sindirim sistemi alerjilerinde teşhis maksatlı endoskopi ve ince bağırsak biyopsisi yapılmalı, uygun histoloji saptanırsa besin eliminasyonu ve akabinde besin yüklemesi yapılarak histolojik ve klinik cevap değerlendirilmelidir. Bilhassa IgE dışı besin alerjilerinde teşhis koymak ve sebebi belirlemek güçtür. Hastalara yanlış teşhis temalıp gereksiz yere besin kısıtlaması yapmak beslenme bozukluğuna yol açabilir.
Besin Alerjisi Tanısı Mutlaklaşmış Hastada Tedavide Neler Yapılmalıdır?
Besin alerjilerinde kanıtlanmış bir radikal tedavi yolu yoktur. Hastanın alerjik olduğu besin ve mamüllerinden kaçınması tepkileri önlemenin tek yoludur. Çok az ölçüdeki besinlerin tüketilmesiyle bile şiddetli tepki olabileceği için mutlak kaçınma kaidedir. Kıymetli bir besin diyetten çıkarılmışsa beslenme bozukluğunun önlenmesi için diyetin düzenlenmesi gereklidir.
Besin alerjisi olan hastalarda ortaya çıkan yavaşça tepkilerde antihistaminik ilaçlar ve kortikosteroidler kullanılabilir.
Anafilaksi hikayesi olan ve/veya yüksek riskli besin alerjili hastalara adrenalin oto-enjektör verilmeli ve kullanması hakkında bilgilendirilmelidir. Anafilaksi ani başlayan ve acil bir durum olduğu için hastalar ya da ebeveynler adrenalin oto-enjektör’ü kesinlikle yanlarında bulundurmak zorundadır.
Besin alerjilerinde son senelerda oral immünoterapi (desensitizasyon) protokolleri ile muvaffakiyet sağlandığı bildirilmektedir. çabucak hemen yolun başında olunmasına rağmen umut verici gelişmeler yaşanmaktadır.
İnek sütü alerjisi olan bebeklerin beslenmesi epey değerlidir. hayatın birinci altı ayı içerinde anne sütü tek başına kafidir. Anne sütü yetmiyorsa yahut 6 aydan daha sonra inek sütünün yerini tutabilecek, olağan büyüme ve gelişmeyi devam ettirecek lakin süt alerjeni içermeyen mamalar kullanılmalıdır. Bu mamalar gideren artan koruyuculuk sırasına bakılırsa şunlar olabilir:
İleri hidrolize mamalar
Aminoasit bazlı mamalar
Soya mamaları (6 aydan küçük bebeklere önerilmez)
İnek sütüne alerjik bebeklerin % 30-50 kadarı soya bazlı mamalara, % 10 kadarı da ileri hidrolize mamalara tepki gösterir. Bu çocuklarda esansiyel aminoasit mamaları verilmelidir. Bu özel mamaları gereğince alamayan bebeklerin diyetinde öteki protein ve kalori kaynaklarının arttırılması ve kesinlikle kalsiyum ve vitamin dayanağı verilmesi gereklidir.
Besin alerjisi olan hastalarda tedbirler
Besin alerjisi tanısı konulan hastaların yakınları belirtilerin tanınması ve gerekirse acil tedavisi konusunda bilgilendirilmelidir.
Anafilaksi üzere önemli tepkisi olan hastalara adrenalin otomatik enjektörü verilmeli ve kullanması konusunda eğitilmelidir.
Her hastaya acil hareket planı düzenlenmeli.
Besin alerjisi olan çocuk okulda arkadaşlarının yiyeceklerini paylaşmamalıdır.
Hasta ve ailesi besin alerjenleri ve bunlardan kaçınma konusunda eğitilmelidir.
İşlenmiş, dondurulmuş yahut paketlenmiş besinler saklı besin proteinleri içerebilir; alışveriş sırasında besin etiketleri ve içerikleri dikkatle okunmalıdır.
Restoranlarda yenen yemeklerde de bilinmeyen besin alerjenleri olabilir; hazırlayan bireylerden yiyecek içerikleri hakkında bilgi alınmalıdır.
İnek Sütü Alerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
İnek sütü alerjisi olan hastalar aşağıdaki besinler ve besin içeriklerinden kaçınmalıdırlar:
Sütün her formu: taze, çiğ, pastörize, süt tozu, süt kaymağı, her çeşit bebek maması (anti-alerjik mamalar haricinde), başka hayvanların sütleri (keçi dahil)
Tereyağı, margarin, kaymak, hayvansal yağlar.
Yoğurt, puding, krema, sütlü tatlılar.
Peynir, krem peynir, lor, peynir altı suyu (whey)
Kazein, kazeinat (ticari gıdalar)
Lactalbumin, lactalbumin fosfat, lactoglobulin, laktuloz (ticari gıdalar)
Kefir, ekşi krema, kesilmiş süt.
Yumurta Alerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
Yumurta ve yumurta ile yapılan yiyecekler
Albumin (ticari gıda)
Lizozim (ticari)
Mayonez
Bebe bisküvisi
Ayrıyeten, birtakım makarnalar, pastalar, şekerler, çikolatalar, ticari besinlere eklenen lesitin ve lezzet vericiler de yumurta proteini içerebilir.
Hangi Çocuk Hastalar Alerji Uzmanına Yönlendirilmelidir?
Ülkü olarak besin alerjisi olan tüm hastalar alerji ve immünoloji uzmanı tarafınca değerlendirilmelidir. Bunun haricinde aşağıdaki hastaların kesinlikle bir alerji ve immünoloji uzmanı yönlendirilmesi gerekir:
Anafilâksi yahut ağır tepki geçiren hastalar
Teşhis kuvvetliğü yahut kuşkusu olan olgular
Çoklu besin alerjisi olan hastalar
Eliminasyon diyetine cevap vermeyen hastalar
Eşlik eden astım, alerjik rinit, konjunktivit yahut egzeması olan çocuklar
Ağır besin alerjisi olanlar
Hasta eğitimi muhtaçlığı olanlar
Besin Alerjisi Olan Hastalara Çocukluk Çağı Aşıları Yapılabilir mi?
Besin alerjisi olan çocuklara genel olarak çocukluk çağı aşıları yapılmasında sakınca yoktur. Fakat dikkatli olunması gereken birkaç durum kelam konusudur.
Kızamık, kızamık-kızamıkçık-kabakulak(MMR) ve grip (influenza) aşıları hazırlanış özellikleri niçiniyle epeyce az ölçüde yumurta alakalı antijen içerebilir. Bu niçinle yumurta alerjisi olan çocuklarda bu aşıların yapılması konusunda kimi tartışmalar olmuştur. Önerilen aşı takvimine uygun olarak kızamık ve MMR aşıları uygulanmalı fakat kesinlikle bir uzman kontrolünde ve acil teşebbüs şartları altında olmalıdır. Grip aşısı da uzman tarafınca gerekli görülüyorsa artan dozlar halinde ve dikkatle uygulanabilir.
Jelatin yahut neomisine sistemik alerjik tepki gösteren çocuklarda ise bu aşılar yapılmamalıdır.
Çocuklarda Besin Alerjileri Kalıcı mıdır?
Besin alerjileri çocuklarda ve erişkinlerde düzelme eğilimi gösterir. Bu niçinle muhakkak ortalarla hastalar değerlendirilip, yükleme testi yapılarak düzelip düzelmediği takip edilmelidir. Süt, yumurta, buğday ve soya alerjileri yıllar ortasında sıklıkla düzelir. Buna karşılık kuruyemiş, balık ve kabuklu deniz hayvanları alerjilerinin düzelmesi daha azdır.